رحیم‌پور ازغدی پاسخ داد: معیارهای دینی بودن یک اثر هنری کدامند؟‌

به گزارش حلقه وصل: نخستین نشست دوازدهمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار با عنوان «سینمای تمدن‌ساز» با سخنرانی حسن رحیم‌پور ازغدی در سینما فلسطین برگزار شد.

رحیم‌پور ازغدی اظهار داشت: عنصری که به ظرفیت تمدن‌سازی هنر به‌معنای عام و سینما به‌طور خاص که پرمشتری‌ترین نوع هنر و مؤثرترین است فعلاً اثر می‌گذارد و دخالت دارد، قوه‌ی تاخیل و تخیل است. تولیدکنندگان فیلم از طریق شخصیت‌پردازی در سینما و داستان در افکار عمومی، اخلاق عمومی و سبک زندگی تأثیر می‌گذارند و از طریق آن سیاست‌هایی را تقویت می‌کنند و جریان‌ها و  گفتمان‌هایی را تضعیف می‌کنند که از این جهت فوق‌العاده مهم است.

رحیم‌پور تأکید کرد: سینما قطعاً امروز در تمدن‌سازی به‌معنای عام، یعنی تقویت یا تضعیف مؤلفه‌های خاص در تمدن‌ها با ماهیت‌های مختلف حتماً مؤثر است.

هیچ سینمایی وجود ندارد که بی‌نسبت با دین باشد

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: تمدن یک بخش سخت‌افزاری به نام صنعت و تکنولوژی دارد اما نرم افزار سینما در تکوین اخلاق، افکار و شخصیت مخاطب سینما تاثیر دارد. این نرم‌افزار است که در سینما تقویت یا تضعیف می‌شود و چون مخاطب انسان است و هیچ سینمایی نداریم که به هیچ وجه به انسان و به انسانیت انسان مربوط نباشد بنابراین هیچ سینمایی نیست که هیچ نسبتی با دین نداشته باشد.

این پژوهشگر تاکید کرد: مخاطب انسان دین و مخاطب دین انسان است و موضوع و ماموریت دین، رشد و رستگاری انسان است. انسان ترکیبی از افکار، اخلال و اعمال است؛ موجودی سه‌ضلعی و چند لایه که هرچه از جمله سینما که با افکار، اخلاق و اعمال انسان سرو کار داشته باشد با انسانیت سرو کار دارد و بنابراین با دین سرو کار دارد.

رحیم‌پور ازغدی افزود: هنر و رسانه از نقاشی، مجسمه‌سازی، طنز، رمان و… تا سینما، به‌همان میزانی که انسانیت را ـ یعنی حقوق و اخلاق راـ در انسان فردی و اجتماعی تقویت می‌کند، به‌همان اندازه دینی است. و همان‌اندازه که تضعیف کند غیردینی و ضددینی است. سینمای دینی را از روی آثار و اثر آن می‌توان شناخت. مبنا و پیش‌فرض‌های آن و فلسفه‌ای که پشت آن سینما قرار دارد مهم است. گاهی سازنده فیلم ندانسته و ناخواسته چنین تأثیری می‌گذارد.

وی با بیان‌اینکه خیلی درباره چیستی سینمای دینی در غرب و شرق دنیا بحث شده است، گفت: عده‌ای سینمای دینی را فقط سینمای معنوی می‌دانستند و معنویت هم هیچ تعریف چارچوب‌دار مشخص با امکان داوری ندارد. عده‌ای سینمای دینی را در سینمای مسئول، اجتماعی و سینمای عدالت‌خواه محدود کردند و عده‌ای دیگر آن را در سینمای فلسفی با مخاطب خاص محدود کردند و دیگران در حد سرگرمی همان‌طور که سرگرمی مشروع و نامشروع داریم، چنین تعریفی داشتند که در جمع‌بندی این تعریف‌ها خیلی کم نتیجه بوده است.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: اگر بخواهیم یک اثر هنری را داوری کنیم، بهترین راه داوری خروجی یک اثر هنری است. اگر آن اثر هنری شامل رمان، فیلم و…، مخاطب را به لحاظ فردی و اجتماعی به معیارهای دینی و الهی نزدیک‌تر می‌‎کند، به‌همان اندازه دینی است و می‌تواند دینی‌تر باشد. اگر نمی‌کند و دور کننده است، به‌همان اندازه غیردینی است و می‌تواند غیردینی‌تر شود و ضددینی شود.

رحیم‌پور ازغدی با طرح این سوال که معیارهای دین چیست، افزود: معیارهای دینی بودن اثر هنری جهان بینی یعنی نوع انسان‌شناسی است که ارائه می‌دهد. دیگر خداشناسی و توحید باوری و نوع نگاه به عالم طبیعت و تاریخ و جامعه است. اگر یک اثر هنری معنویت را به معنای توحیدی، عدالت‌خواهی را به‌معنایی که با عقلانیت و معنویت سازوگار باشد، عقلانیت و حکمت را به‌معنایی که در تضاد با عدالت و معنویت نباشد، حتی سرگرمی را به این شاخص‌ها و ارزش‌های اخلاقی به این عقیده و موقعیت انسانی و سبک‌زندگی مشتاق‌تر و آگاه‌تر و انگیزه‌دارتر کند، به‌همان اندازه دینی است. نکند، خنثی و لغو است و اگر دور کننده به این مفاهیم باشد، غیردینی و ضددینی است.

همه ژانرهای سینما می‌توانند دینی باشند

این پژوهشگر تصریح کرد: اگر پس از مطالعه یک رمان سیاهی‌ها بر شما غلبه‌پیدا کرد و جهان بی‌معنا شد، آن رمان غیردینی و ضددینی است. اگر یک اثر هنری و فیلم نگاه شما را به زندگی اخلاقی‌تر کرد و عطف به عدالت و رعایت حقوق پیدا کردید و زندگی را معنادارتر کرد و فرق خوب و بد را تشخیص دادید و همه چیز را سیاه، بی‌معنی و مشکوک نکرد، این به‌همان اندازه دینی خواهد بود. پس اثر هنری به همان اندازه که ما را از اخلاق الهی دور و بدبین کرد و جهان‌بینی‌مان را مادی کرد، نگاهمان را به زندگی شکاکانه و به دیگران به عنوان ابزار نه‌ به عنوان بندگان خدا تغییر داد، به همان اندازه غیردینی و ضد دینی است. یا عدالت‌خواهی را بدون اخلاق و معنویت و عقلانیت دنبال کند که ضربه است به خود عدالت و یا اگر درباره نوع نگاه ما به جهان و طبیعت، دیگران، خانواده، صنعت را تخریب می‌کند، ضد دینی است. این یک شاخص برای تشخیص سینمای دینی و غیر دینی است. بنابراین سینمای دینی یک ژانر خاص نیست بلکه همه ژانرهای سینما می‌توانند دینی و انسانی یا غیردینی و ضد انسانی باشند.

گفتنی است دوازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار، از شنبه 18 دی ماه شروع شده و تا 23 دی ماه، آثار جشنواره در این مراسم، در سینمافلسطین تهران و به صورت مجازی در سایت Ammarayar.ir به نمایش درمی‌آیند. آیین اختتامیه جشنواره عمار نیز 24 دی ماه با تقدیر از برگزیدگان بخش مستند و داستانی برگزار می شود.

منبع:تسنیم