لطف بزرگ دلالان اروپایی به طراحی و ساخت «موتور ویژه نظامی» در کشور/ اولین ربات مین شکار ایرانی چگونه متولد شد؟ +عکس

در حالی که متخصصان صنعت دفاعی قصد داشتند برای محافظت بهتر از مرزهای آبی یک ربات زیردریایی را خریداری کنند، کارشکنی گروهی از دلالان سلاح موجب شد تا دانش این محصول در داخل کشورمان پایه‌گذاری شود.

به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، در بحث رزم های دریایی یکی از باسابقه ترین تسلیحاتی که هنوز هم در مدل های جدید به کار رفته و اثر بخشی بالایی نیز دارد، مین های دریایی محسوب می شوند. جمهوری اسلامی ایران به خاطر تجربیات سالهای دفاع مقدس و بحث های مربوط به تاکتیک های نبرد نا همطراز در میدان رزم، از جمله کشورهایی در جهان است که در حوزه مین های دریایی طرح های مختلفی را داشته و از بازیگران قوی جهانی در این حوزه به حساب می آید. اما وقتی صحبت از حوزه تولید مین و مین گذاری می شود بحث مقابله با این سلاح و خنثی سازی و پاکسازی نیز مطرح می شود.

در کشور بیشتر بحث پاکسازی مین با تلاش های طولانی و خستگی ناپذیر واحدهای تخریب در دوره دفاع مقدس در میدان رزم زمینی و ادامه این مسیر در دوران پس از جنگ برای پاک کردن زمین های آلوده عجین بوده است اما در حوزه کشف و خنثی سازی یا نابودی مین های دریایی در سال جاری قدم های بزرگ و مهمی برداشته شده است.

اواخر خردادماه سال جاری، ناو جمهوری اسلامی ایران دنا و شناور مین شکار شاهین به نیروی دریایی ارتش الحاق شدند. ناو مین شکار شاهین با بهره گیری از الگوی طراحی کاتاماران و استفاده زیاد از مواد کامپوزیتی در بدنه خود یک شناور سریع، مانور پذیر و در عین حال با سطح پایینی از تشعشعات الکترومغناطیسی است که یکی از عوامل مهم در مقابله و عدم فعال کردن مین های دریایی به حساب می آید اما در جریان رونمایی از شناور مین شکار شاهین و با منتشر شدن تصاویر مربوط به این کشتی، چشم ها به یک سامانه رباتیک که در پشت این ناو نصب شده معطوف شد. این سیستم ها در بسیار از مواقع به صورت اختصاری ROV یا ROUV نامیده می شوند که مخفف عبارتی به معنی وسیله نقلیه زیر آبی کنترل از راه دور است.

لطف بزرگ دلالان اروپایی به طراحی و ساخت «موتور ویژه نظامی» در کشور/ اولین ربات مین شکار ایرانی چگونه متولد شد؟ +عکس

به سرعت در فضای مجازی برخی از کارشناسان خارجی با استناد به این تصاویر اعلام کردند که نیروهای مسلح کشورمان به یک سیستم رباتیک بدون سرنشین زیر آبی خارجی که مخصوص شناسایی و خنثی سازی یا انهدام مین های دریایی بوده دست پیدا کرده و آن را به خدمت گرفته است. این منابع سامانه مورد نظر را Pluto Plus ساخت شرکت ایتالیایی Gaymarine srl معرفی کردند. در نگاه اول و با مقایسه سامانه نصب شده روی ناو شاهین و سیستم ایتالیایی مورد نظر هم شاهد شباهت هایی ظاهری بین دو سیستم خواهید بود. اما آیا واقعا ایران سیستم ایتالیایی را خریداری کرده است؟

از فشار تحریم ها تا فعالیت مهندسان داخلی برای ساخت نمونه داخلی

در جریان برنامه های مربوط به گرامیداشت روز صنعت دفاعی ( ۳۱ مرداد سال جاری) در برنامه تیتر امشب شبکه خبر که امیر شاهرخ شهرام رییس سازمان صنایع الکترونیک وزارت دفاع و امیر رستگاری، رییس سازمان دریایی وزارت دفاع در آن حضور داشتند، نکات مهمی مطرح شد که یک بحث آن همین شناور بدون سرنشین زیر آبی بود.

بر اساس توضیحات امیر رستگاری، حدود دو سال قبل و در جریان یک نمایشگاه دفاعی خارجی، تیم اعزامی از کشورمان سیستم مورد نظر را مشاهده کرده و پیشنهادی را برای خرید آن مطرح می کنند تا کشورمان با سرعت بیشتری به این سامانه دست پیدا کند. با پیشرفت مذاکرات بین دو طرف، مسئله تحریم ها پیش آمده و طرف خارجی از تحویل محصول به ایران سر باز می زند. در مرحله بعدی، تیمی از دلال های اسلحه به طرف ایرانی پیام داده و اعلام می کنند حاضر هستند این سیستم که قیمت معمول آن در حدود ۱ میلیون یورو است را در قبال دریافت ۴ میلیون یورو به ایران تحویل دهند. با توجه به بالا رفتن قیمت، گزینه خرید خارجی از دستور کار خارج شده و بحث تولید بومی فعال می شود.

امیر رستگاری همچنین به این مسئله اشاره کرد که در این شناور از موتورهای مخصوص سری BLDC استفاده شده که پیش از این برای خانواده زیردریایی های غدیر نیز استفاده شده بود. موتورهای BLDC اصطلاحا ( Brushless DC motor ) نوعی از موتورهای سنکرون هستند. این موضوع به این معنی است که میدان مغناطیسی در روتور و استاتور با یک فرکانس ایجاد می شوند. انواع الکترو موتور DC بدون جاروبک دارای لغزش به آن مفهومی که در موتورهای القایی وجود دارد، نمی باشند. موتورهای BLDC در انواع تکفاز، دو فاز و سه فاز وجود دارند.

این موتورها به نسبت موتورهای الکترونیک معمول، از اندازه کوچکتری برخوردار هستند که بزرگ ترین نکته مثبت برای یک شناور کوچک زیر سطحی محسوب می شود. در عین حال این موتور با داشتن اندازه کمتر، راندمان و نیروی بیشتری را نیز تولید می کند و به دلیل نداشتن جاروبک از نمونه های معمول موتورهای الکترونیکی نیز کم صدا تر است. از دیگر مزایای این نوع از موتورها، نیاز بسیار کمتر به تعمیر و نگهداری است که زمان و هزینه های دوره تعمیر و اورهال را شدیدا کاهش می دهد. باتری ها و سیستم های اپتیکی مورد استفاده در این سیستم نیز توسط صنایع دفاعی کشور ساخته شده و در آن به کار رفته است.

این ربات در شرایط عملیاتی معمولی با نزدیک شدن به مین و با استفاده بازوی رباتیک خود زنجیر های نگاه دارنده را قطع کرده و با آمدن مین مورد نظر به سطح آب توسط سیستم سلاح های نصب شده روی ناوهای موجود در منطقه نابود می شود یا در هر صورت اگر این امکان وجود نداشته باشد با چسباندن خرج های انفجاری به مین مورد نظر و فاصله گرفتن از آن اقدام به نابودی مین در زیر آب می کند.

بر اساس دیگر توضیحات اعلام شده توسط امیر رستگاری، این شناور زیر آبی بدون سرنشین می تواند چند هزار متر از واحد کنترل کننده دور شده و به عمق ۴۰۰ متری آبی نیز برود. از نظر عمق پایین رفتن ربات زیردریایی ایرانی مشخصاتی دقیقا همانند نمونه روز دنیا یعنی محصول ایتالیایی دارد. با توجه به شباهت های ظاهری بسیار زیاد بین نمونه ایرانی و نمونه ایتالیایی شاید بتوان حدود مشخصات را این گونه اعلام کرد : طول در حدود ۲ متر و ۲۵ سانت، عرض ۵۸ سانتی متر، وزن کلی ۳۲۰ کیلوگرم و توان حمل محموله به وزن ۱۰۰ کیلوگرم. میزان ماندگاری در زیر آب در حدود ۲ ساعت و سرعت نهایی حرکت نیز در حدود ۱۱ کیلومتر بر ساعت.

در یک نگاه کلی باید گفت آن چه که در این بخش انجام شده یک اقدام مهم نه فقط در حوزه توسعه توان مین روبی نیروهای مسلح کشورمان بلکه یک گام قابل توجه در توسعه توان زیر سطحی های بدون سرنشین به حساب می آید که یکی از ارکان قدرت در نبردهای آینده است و اقدام فروشنده اروپایی و دلال های مرتبط با آنها، اگرچه سرعت دستیابی کشورمان به این محصول مهم را کاهش داد اما در نهایت، توان فنی و صنعتی ساخت این محصول مهم و توسعه موتور خاص آنرا در ایران پایه گذاری کرد تا بار دیگر مشخص شود تحریم ها در حوزه نظامی یک فرصت مهم و بزرگ برای متخصصان ایرانی بوده است.