آرایش احزاب و ائتلاف‌های سیاسی شیعی در انتخابات عراق

به گزارش حلقه وصل، دوره کنونی پارلمان عراق به طور معمول باید تا سال ۲۰۲۲ ادامه می‌یافت اما پس از تحولات و اعتراضات مردمی در اواخر سال ۲۰۱۹، تصمیم به برگزاری انتخابات زودهنگامی گرفته شد که پس از کش و قوس های فراوان سرانجام دهم اکتبر به عنوان روز برگزاری این فرایند قطعی شد.

با توجه به تغییرات پیش‌آمده در کشور عراق پس از سال ۲۰۰۳، شیعیان که در طول تاریخ عراق به حاشیه رانده شده بودند، توانستند نفوذ قابل توجهی در ساختار دولت عراق به دست آورند و دولتی شیعی را برپا کنند.

شیعیان در قالب احزاب و گروه‌های اسلام‌گرا اهداف خود را پیش می‌برند و اگرچه در بسیاری از جزئیات اهدافشان با هم اختلاف دیدگاه دارند، ولی در اصل کلی هویت‌سازشان، یعنی اسلام و برپایی جامعه‌ای اسلامی، با هم متحد و متفق‌ هستند و در سایه آموزه‌های دینی، به دنبال معنادهی به سیاست‌های آینده کشورشان هستند.

حزب الدعوه اسلامی عراق به مدت ۱۲ سال از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۸ متولی نخست وزیری عراق شد که نوری المالکی برای دو دوره و بعد از او حیدر العبادی برای یک دوره این پست را در اختیار داشتند.

مجلس اعلای اسلامی عراق نیز در دوره کوتاه عادل عبدالمهدی طی سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ پست نخست وزیری را به دست آوردو بعد از آن مصطفی الکاظمی با توافق جریان‌های سیاسی این پست را  به دست آورد تا مامور فراهم کردن فضا برای انتخابات زودهنگام در اکتبر ۲۰۲۱ شود.

بارزترین ائتلافها و فهرست‌های شیعی

ائتلاف فتح

 ائتلاف فتح به ریاست هادی العامری است که برای دومین بار است در انتخابات شرکت می‌کند و شاخه سیاسی حشد شعبی شمرده می‌شود.

ائتلاف فتح و سازندگی در سال ۲۰۱۸ به ریاست «هادی العامری» دبیرکل سازمان بدر تشکیل شده است و دربرگیرنده احزابی است که از مهمترین آنها سازمان بدر، السند به ریاست «احمد الاسدی»، جنبش صادقون به ریاست «قیس الخزعلی» دبیرکل عصائب اهل الحق است. این ائتلاف همچنین مجلس اعلای اسلامی به ریاست «همام حمودی»، سازمان عمل اسلامی، جنبش جهاد و سازندگی به ریاست «حسن الساری» و کتائب سیدالشهداء، را در خود جای داده است. این ائتلاف با ۷۳ نامزد در انتخابات مشارکت خواهد داشت.

ائتلاف فتح در انتخابات پیشین در رتبه دوم در شمار کرسی‌های مجلس عراق قرار گرفت و ۴۸ کرسی را از آن خود کرد.

در میان تشکل‌های شیعی شاخص‌ترین، ائتلاف «نیروهای حکومت ملی» است که رهبری آن را « سید عمار حکیم» برعهده دارد. این ائتلاف نیز اولین بار است که با این نام در انتخابات شرکت می‌کند.

این ائتلاف شامل جریان حکمت ملی عراق  (عمار حکیم)، نصر (حیدر العبادی)، کنفرانس ملی عراق، تیار المد العراقی، وطنیون و چند تشکل دیگر می‌شود و مجموعا ۷۸ نامزد دارد.

حکیم ویژگی‌های این ائتلاف را اعتدال و میانه‌روی و پایبندی به اصول شهروندی و قانون و تقویت نهاد حکومت و مخالف با افراط‌گرایی و نژادپرستی اعلام کرد.

«حیدر العبادی»، رئیس شورای رهبری این ائتلاف نیز تأکید کرد که این ائتلاف یک ائتلاف سیاسی میانه‌رو است که به تقویت نهاد حکومت ایمان دارد و در این مسیر تلاش می‌کند و جایگزینی برای آن سراغ ندارد و آن را مبنای هر کنش و اساس ثبات و برابری و عدالت و امنیت و رفاه در کشور می‌داند.

ائتلاف دولت قانون

ریاست این ائتلاف را نوری المالکی که دو دوره متوالی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ نخست وزیر بوده است، برعهده دارد و شامل حزب اسلامی الدعوه به ریاست مالکی، جنبش البشائر، اتحاد اسلامی ترکمن‌های شیعی عراق، جنبش اراده به ریاست «حنان الفتلاوی» و نیز جنبش بدایه است که در انتخابات با ۷۲ نامزد شرکت خواهد کرد.

جریان صدر

این جریان رئیس آن مقتدی صدر است که با ۹۵ نامزد در انتخابات شرکت خواهد کرد. جریان صدر عراق به ریاست مقتدی صدر هم اعلام کرده است که بدون شریک سیاسی وارد رقابت انتخاباتی خواهد شد؛ این جریان که حاضر به ائتلاف با هیچ گروهی نشده، اما مذاکراتی را برای ائتلاف‌های بعد از انتخابات آغاز کرده است.

ائتلافهای تازه تاسیس؛

العقد الوطنی

ائتلاف تازه‌ تأسیس دیگر ائتلاف «العقد الوطنی» به ریاست «فالح الفیاض»، رئیس سازمان الحشد الشعبی است.

این ائتلاف شامل جنبش عطاء (الفیاض) و حزب اسلامی عراقی، حزب الثبات، جریان اصلاح ملی، رجال عراق، حزب اسلامی وارثون و حزم ملی، می‌شود و ۸۰ نامزد در انتخابات معرفی کرده است.

العمق الوطنی

«خالد الاسدی»، از سران سابق حزب الدعوه، نیز ائتلافی به نام «العمق الوطنی» راه‌اندازی کرد که شامل چند تشکل جداشده از حزب الدعوه می‌شود و ۳۷ نامزد دارد.

تحالف التصمیم

ائتلاف دیگر «تحالف التصمیم» به ریاست «عامر الفایز» است که چند تشکل کوچک را با هم متحد کرده و ۴۶ نامزد معرفی کرده که مهم‌ترین آنها اسعد العیدانی، استاندار کنونی بصره است.

قادمون للتغیر

ریاست آنرا «حسین الرماحی» تاجر عراقی بر عهده دارد و دربرگیرنده احزاب یا جنبش‌ها نیست و در انتخابات با بالاترین میزان نامزد یعنی ۱۸۲ نامزد شرکت خواهد کرد که شامل افراد فن سالار و بازرگانان خواهد بود.

جنبش حقوق

ریاست آنرا «حسین مونس» یا ابوعلی العسکری برعهده دارد که قبل از تاسیس این تشکل، سخنگوی کتائب حزب الله عراق بوده است. وی در جولای گذشته این تشکل را تشکیل داده است و با ۳۲ نامزد در انتخابات شرکت خواهد کرد.

کرسی‌هایی که ائتلاف‌های شیعی در سال ۲۰۱۸ کسب کردند

ائتلاف سائرون به ریاست صدر در انتخابات سال ۲۰۱۸ ، پنجاه و چهار کرسی، ائتلاف فتح ۴۸ کرسی، ائتلاف النصر العبادی ۴۲ کرسی، جریان حکمت ملی ۱۹ کرسی، ائتلاف دولت قانون به ریاست مالکی ۲۵ کرسی به دست آوردند.

نتایج چهار دوره قبلی انتخابات پارلمانی عراق به شرح زیر است؛

در اولین دور از انتخابات پارلمانی که پس از سقوط رژیم بعث در ۱۵ ژانویه سال ۲۰۰۵  برگزار شد، ائتلاف عراق یکپارچه ۱۲۸ کرسی، ائتلاف کردستان ۵۳ کرسی و جبهه توافق ۴۴ کرسی را به دست آورد.

در دومین دور از انتخابات که در هفتم مارس ۲۰۱۰ برگزار شد، فهرست العراقیه ۹۱ کرسی، ائتلاف دولت قانون ۸۹ کرسی و ائتلاف ملی عراق ۷۰ کرسی را به خود اختصاص داد.

در سومین انتخابات که در سی ام آوریل ۲۰۱۴ برگزار شد، ائتلاف دولت قانون ۹۲ کرسی، ائتلاف المواطن  ۳۰ کرسی و ائتلاف الاحرار ۲۸ کرسی را به دست آوردند.

در چهارمین دور از انتخابات پارلمانی عراق که در ۱۲ ماه مه ۲۰۱۸ برگزار شد،  ائتلاف سائرون ۵۴ کرسی،، ائتلاف فتح ۴۸ کرسی و ائتلاف النصر با ۴۲ کرسی به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را کسب کردند.

فراکسیون اکثریت و تشکیل دولت عراق

طی دوره های پیشین انتخابات پارلمانی، تفسیر بند مندرج در قانون اساسی که درباره حق فراکسیون اکثریت در تشکیل دولت سخن می‌گوید، منجر به اختلافات گسترده‌ و تاخیر در تشکیل دولت جدید به مدت چند ماه شد و کار به دادگاه عالی فدرال کشیده شد که اعلام کرد فراکسیون اکثریت به معنای گروه حائز بالاترین آرا در انتخابات نیست بلکه این فراکسیون در داخل پارلمان تشکیل می‌شود و دارای بیشترین کرسی‌های پارلمانی است.