تهران: غفاری: نمی‌توان زیست رسانه‌ای یک انسان را از عالم واقعیت او مستقل کرد/ باید به تربیت رسانه‌ای برسیم

به گزارش خبرنگار حلقه وصل؛ «مرکز تربیت رسانه‌ای باران» یک مجموعه تخصصی آموزشی و پژوهشی در حوزه تربیت کودک و نوجوان در عصر رسانه‌ها است که به همت جمعی از پژوهشگران، آموزگاران و طراحان محتوای آموزشی و به پشتوانه بیش از یک دهه تجربه در تدریس، تألیف و انتشار منابع آموزشی تعلیم و تربیت، علوم انسانی و سواد رسانه‌ای راه‌اندازی شده است.

حسین غفاری یکی از بنیان‌گذاران مرکز تربیت رسانه‌ای باران است که حدود هفده سال است به عنوان معلم علوم انسانی در مدارس مختلف فعالیت می‌کند و در سال‌های اخیر به طور خاص در حوزه سواد رسانه‌ای متمرکز شده است. از طراحی سرفصل‌های آموزشی گرفته تا تولید محتوا و برگزاری دوره‌های مختلف برای مخاطبان نوجوان و بزرگسال از فعالیت‌هایش در این سال‌ها بوده که در نهایت منجر به تأسیس باران شده است.
 

در ادامه متن گفتگوی حلقه وصل با حسین غفاری را می‌خوانیم:

 چند جمله‌ای در باب معرفی خودتان و باران بفرمایید.

 ما معلم ها در محیطی مشغول به کار هستیم که نوجوانان در آن تحصیل می‌کند. در دو دهه گذشته بچه‌ها به تدریج درگیر رسانه‌های مختلفی شده‌اند که معلمان و مربیان و حتی خانواده‌ها نمی‌دانند بچه‌ها در این فضا چکار می‌کنند. هم برای خانواد‌ه‌ها و هم برای خود نوجوانان سؤالات زیادی درباره رسانه‌ها وجود دارد. از قبیل اینکه آیا خوب است بچه‌ها بازی کنند؟ چقدر و چطور بازی کنند؟ کجا بازی کنند؟ آیا فیلم و انیمیشن‌های موجود برای بچه‌ها مناسب است؟ آیا خوب است بچه‌ها موسیقی گوش کنند؟ آیا خوب است بچه‌ها در شبکه‌های اجتماعی عضویت داشته باشند؟ و... . ما به اتفاق آقای دکتر سعید مدرسی، بعد از چندین سال همکاری با نهادهای مختلف، مؤسسات خصوصی، مجموعه‌های فرهنگی دولتی و شبه دولتی در این زمینه، در سال ۱۳۹۹ به این نتیجه رسیدیم که لازم است برای پیاده کردن بعضی از اهداف و برنامه‌های خاص در حوزه‌های ناظر به «تربیت» و «رسانه» یک تشکل جدید تأسیس کنیم.

مجموعه‌های زیادی در موضوع سواد رسانه‌ای فعالیت می‌کنند؛ اما نسبت به این موضوع رویکرد تربیتی ندارند و بیشتر در حوزه رسانه شناسی و تحلیل رسانه و جنگ نرم و ... مشغول هستند. ولی ما با توجه به اینکه تمرکز فعالیت‌مان در محیط‌های تربیتی بوده اساس این تشکل را بر موضوع «تربیت رسانه‌ای» و فراهم کردن محیطی برای آموزش کودک، نوجوان، خانواده و مربیان قرار دادیم.

مبنای فکری باران چیست؟

در نظام آموزش و پرورش یک سند بالادستی به عنوان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش داریم. متأسفانه بسیاری از سیاست‌گذاران آموزشی ما محتوای آن را نمی‌دانند در حالی که این سند برای آنها نوشته شده است. یک انسان تربیت یافته بر اساس این سند، انسانی است که تربیت جامع داشته باشد که ما در اصطلاح به آن تربیت ۳۶۰ درجه می‌گوییم؛ این سند شش ساحت تربیتی را مطرح می‌کند؛ یکم: ساحت تربیتی اعتقادی، عبادی، اخلاقی. دوم: ساحت تربیتی عاطفی اجتماعی و سیاسی. سوم: ساحت تربیتی زیستی و بدنی. چهارم: ساحت تربیتی هنری و زیبایی شناختی. پنجم: ساحت تربیتی اقتصادی و حرفه‌ای. ششم: ساحت تربیتی علمی و فناورانه. البته ساحت تربیتی نخست بر همه این موارد حاکمیت دارد و زیر بنای همه آنهاست.

نکته‌ای که ما در مرکز تربیت رسانه‌ای باران به آن رسیده‌ایم این است که نمی‌توان زیست رسانه‌ای یک انسان را از عالم واقعیت او مستقل کرد. زندگی واقعی او در فضای مجازی امتداد دارد و از زیست رسانه‌ای خود در زندگی واقعی اثر می‌پذیرد. در واقع عالم واقعیت و مجازی مستقل یا موازی نیستند بلکه در هم تنیده هستند.

پس انسان تربیت یافته رسانه‌ای که ما به دنبال آن هستیم کسی است که در هر یک از این ساحت‌های ششگانه کنشگری مطلوبی را در فضای رسانه دارد. ما یک چشم انداز آرمانی داریم و می‌خواهیم از سواد رسانه‌ای عبور کنیم تا به تربیت رسانه‌ای برسیم. 

باران در این مدت چه فعالیت‌هایی داشته است؟

عید غدیر امسال اولین سالگرد تأسیس مرکز تربیت رسانه‌ای باران را جشن گرفتیم. در طول این یکسال از بیش از 120 شهر کشور، حدود هفت هزار نفر در کلاس‌های آموزشی باران شرکت کردند که حدود 25 درصد آنان از خارج از تهران و 75 درصد هم از خود تهران بودند. 

لایه‌هایی از مخاطبان که ما آن‌ها را تا به امروز در انواع دوره‌های آموزشی مجازی پوشش داده‌ایم لایه کودک و نوجوان، لایه خانواده (یعنی پدر و مادر) و لایه مدرسه (یعنی معلم و مدیر و مربی) است. البته لایه چهارم و پنجمی هم هست که تا  امروز به صورت متمرکز در آن وارد نشدیم که شامل لایه نخبگان و فرهیختگان دانشگاهی و لایه سیاست‌گذاران می‌باشد.

یکی دیگر از کارهای خوبی که باران توانسته در یک سال و نیم انجام بدهد، تولید محتواست که بخشی از این محتوا به شکل مقاله، موشن‌گرافی و ویدیوهای آموزشی منتشر شده است.

چطور نوجوانان در این کلاس‌های تخصصی شرکت کرده و استقبال می‌کنند؟ 

معمولا دانش‌آموزی که در این دوره‌ها شرکت می‌کند همراهی خانواده و معلمان خود را نیز می‌بیند. چون اکثر پدر و مادرها یا همزمان با نوجوان در دوره شرکت می‌کنند یا قبلا شرکت کرده‌اند. این پازل وقتی در کنار هم تکمیل می‌شود اثربخش خواهد شد.

یکی از دلایل استقبال نوجوانان از این کلاس‌ها این است که ما قرار است دغدغه‌های ذهنی او را برایش رمزگشایی کنیم و درباره موضوعات مهمی با او گفتگو کنیم که در هیچ کلاس و دوره آموزشی دیگری مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بر خلاف تصور قبلی، هیچ کسی با بچه‌های ما درباره انواع رسانه ها و تأثیرات آنان در زندگی و اندیشه و رفتارهایمان صحبت نمی‌کند. محور اکثر گفتگوهای مرسوم با نوجوانان شکایت و ابراز نارضایتی از رفتار آنان است! در صورتی که ما در دوره‌هایمان کاملاً پدیدارشناسانه و علمی به موضوع رسانه و انسان می‌پردازیم.

چرا فعالیت‌های باران هنوز آن‌طور که باید رسانه‌ای نشده؟

تا الان تبلیغات در اولویت ما نبوده است. اولویت ما در سال اول، طراحی دوره و تولید محتوای آموزشی با کیفیت بود. معمولاً یک استاد دانشگاه هیچ گارانتی روی محتوایی که به شما ارائه می‌کند نمی‌دهد. اصلاً معلوم نیست که شما در یک دوره مرسوم همه مطالب را بیاموزید و در امتحان با نمره بالا قبول بشوید. اما ما سعی کرده‌ایم بر روی کیفیت محتوا و شیوه برگزاری دوره آموزشی تمرکز داشته باشیم و به نوعی از این حیث به شرکت‌کنندگان ضمانت بدهیم.

دومین اولویت ما در سال اول، تربیت کادر آموزشی حاذق بوده است. وقتی خود موضوع دوره‌ها و طراحی آن‌ها تازه است پس طبیعتاً به معلمان و مربیان تازه‌ای هم نیاز دارید! ما انرژی زیادی روی استعدادیابی و تربیت مربی گذاشتیم. برای اجرای با کیفیت دوره‌ها به کادری نیاز بود که تجربه و دانش لازم را داشته باشد که با توجه به تعداد قابل توجه شرکت کنندگان دوره‌های باران، تعداد این مربیان هم باید زیاد باشد.

در حال حاضر ما یک گروه حدوداً بیست نفره از آقایان و خانم‌های معلم و مربی داریم که همگی دارای تحصیلات عالی هستند و یک سال هم برای ‌آموزش علمی و مهارت‌آموزی آن‌ها زمان گذاشته‌ایم. الان، زمانی است که ما محتوا، نیرو و تجربه لازم را داریم و باید تبلیغات کنیم. 

آیا باران از جایی حمایت می‌شود؟

مرکز تربیت رسانه‌ای باران کاملاً با سرمایه محدود شخصی مؤسسان آن راه افتاده و متکی به حمایت هیچ نهادی نیست. به لطف خدا از دفتر مؤسسه تا طراحی سایت و امور اجرایی و ... همه با هزینه شخصی همکاران تأمین شده است. از نظر گردش مالی، مؤسسه باران فعلاً وابسته به شهریه‌ای است که برای برگزاری کلاس‌ها از مخاطبان دریافت می‌کند.

در شرایط دشوار اقتصادی معمولاً اولین چیزی که از سبد خانواده حذف می‌شود هزینه‌های فرهنگی و آموزشی است. لذا ما مجبور هستیم برای استفاده حداکثری مخاطبان، دوره‌های باران را تقریباً با هزینه تمام‌شده عرضه کنیم. در نتیجه جمع هزینه‌ها و درآمدها به صفر میل می‌کند و امکان سرمایه‌گذاری روی تبلیغات و توسعه کار را نمی‌دهد. در حقیقت شهریه دریافتی صرف زنده ماندن مجموعه و برقراری فعالیت‌ها در همین حد فعلی می‌شود.

اینجا نهادهای فرهنگی و خیّرین می‌توانند وارد شوند و بجای کمک مستقیم به مؤسسات، از مصرف‌کنندگان و مخاطبان حمایت کنند و محصولات فرهنگی مانند دوره‌های آموزشی باران را با قیمت واقعی از ما بخرند و با قیمت تمام شده به مردم عرضه کنند. به نظرم این کم‌خطرترین نوع سرمایه‌گذاری فرهنگی برای یک نهاد یا شخص خیّر است. چون پولش را صرف یک آرزوی دست نیافتنی نمی‌کند و کاری را حمایت می‌کند که امتحان خودش را پس داده و مخاطب دارد.

کمی بیشتر دوره های باران را معرفی کنید.

تا امروز سه عنوان دوره ویژه والدین طراحی و اجرا شده است:

«رشدانه ۱۴۰۰» که پرمخاطب‌ترین دوره یک سال گذشته باران بوده و مهم‌ترین موضوعات مورد نیاز والدین برای تربیت رسانه‌ای فرزندانشان را در ۸ جلسه مرور می‌کند.

«نوجوانه ۱۴۰۰» یکی از سرفصل‌های تکمیلی دوره رشدانه است که با موضوع تربیت نوجوان در ۴ سطح مجزا طراحی شده است.

«کودکانه ۱۴۰۰» که دوره جدید تکمیلی رشدانه با موضوع تربیت کودک ویژه مادران است.

دوره‌های ویژه کودک و نوجوان شامل دو عنوان کلی است:

«دُردانه ۱۴۰۰» که دوره‌ای خاص ویژه کودکان ۴ تا ۱۲ ساله و مادران آن‌هاست وبه صورت مربی‌محور در ۶ هفته اجرا می‌شود و مهارت‌های پایه استفاده صحیح و مؤثر از تلویزیون را با حضور خاله‌ها و عموهای بارانی آموزش می‌دهد.

 «مَدرسانه ۱۴۰۰» که عنوان کلی تمامی دوره‌های دانش‌آموزی باران است و در ۷ عنوان اصلی و بیش از ۱۸ عنوان فرعی طراحی شده و بنا به درخواست مدیران مدارس و متناسب با فضای آموزشی هر مدرسه توسط گروه اساتید و مربیان باران اجرا می‌شود.
«سواد پلاس» عنوان دوره تخصصی باران برای آموزش معلمان و مربیان سواد رسانه‌ای است. مخاطب اصلی این دوره معلمان تفکر و سواد رسانه‌ای دبیرستان هستند. البته محتوای سواد پلاس برای تمامی مربیان پرورشی و علاقمندان به سواد رسانه‌ای نیز مفید است.

اطلاعات کامل دوره‌ها و فعالیت‌های باران در پایگاه BMTC.ir منتشر می‌شود و ثبت‌نام دوره‌ها هم در همین نشانی انجام می‌شود. مرکز تربیت رسانه‌ای باران در تمامی رسانه‌های اجتماعی هم با نشانی @bmtc_ir حضور دارد.