به گزارش حلقه وصل،انجمن ناشران روسیه با هدف معرفی بهترین آثار منتشره در هرسال اقدام به بررسی کتابهای تولیدی می کند. به همین منظور و از سوی هیات داوران این انجمن، آثار سال 2019 و 2020 در سیزده موضوع اصلی مورد بررسی قرار گرفت و بهترین کتاب ها برگزیده شدند که در این میان نام چهار اثر انتشارات «صدرا» وابسته به بنیاد ابن سینا مطرح شد و در نهایت سه اثر وارد مرحله بهترین کتاب سال روسیه شدند.
در عنوان «توسعه فرهنگ ملل»، ترجمه روسی کتاب «درآمدی بر خوشنویسی ایرانی» اثر دکتر حمیدرضا قلیچ خانی خوشنویس و پژوهشگر نام آشنای ایرانی، دیپلم افتخار بهترین کتاب سال ۲۰۱۹ روسیه را به خود اختصاص داد.
قلیچ خانی درباره این اثر به خبرنگار ما گفت: ایده تالیف این کتاب از اوایل دوره ای که به هنر خوشنویسی مشغول شدم در ذهن من شکل گرفت؛ به همین دلیل حدود 20 سال در کشورهای همسایه مانند افغانستان، پاکستان، ترکیه، هند و موزه های کشورهای اروپایی و آمریکا، مشغول تحقیق و پژوهش بودم. تا اینکه از ۳۲ هزار تصویر گردآوری شده در طول این سالها، در مجموع ۳۵۰ تصویر در این کتاب چاپ شد؛ تصاویری که به هیچ وجه برگرفته از کتاب های دیگر نیستند، بلکه طی دو دهه تلاش و تحقیق بنده در موزه ها و کتابخانه ها به دست آمده اند. در واقع شاید بتوان گفت که حدود ۵ درصد از تصاویر کتاب خوشنویسی ایرانی، پیش تر در جایی منتشر یا دیده شده اند و این مورد امتیاز برجسته ای برای این اثر به شمار می آید. از این رو کتاب «درآمدی بر خوشنویسی ایرانی» یک منبع تصویری بسیار غنی دارد. این کتاب، نخستین کتاب به زبان روسی است که در عنوانش «خوشنویسی ایرانی» یاد شده است.
وی افزود: سال ۹۲ کتاب «درآمدی بر خوشنویسی ایرانی» توسط انتشارات «فرهنگ معاصر» منتشر و پس از آن، به چند زبان مختلف دنیا از جمله ترکی استانبولی و زبان انگلیسی ترجمه شد. ترجمه روسی این کتاب هم با حمایت بنیاد مطالعات اسلامی ابن سینا و انستیتوی شرق شناسی آکادمی علوم روسیه به چاپ رسید. کتاب در قطع رحلی، با کاغذ گلاسه و به شکل چهاررنگ چاپ شده است. کار ترجمه روسی کتاب را دکتر بوریس نوریک، کتابشناس و نسخه شناس روس انجام داد و از این رو یک حسن بزرگ برای این اثر محسوب می شود.
این خوشنویس ایرانی درباره سرفصل های کتاب «درآمدی بر خوشنویسی ایرانی» توضیح داد: این کتاب یک فصل پیش از اسلام هم دارد که به پیدایش زبان و خط می پردازد. بعد وارد دوره اسلامی، پیدایش خط کوفی و خطوط شش گانه می شویم، اما باید بگویم که تاکید این کتاب بر خطوط ایرانی از جمله تعلیق، نستعلیق و شکسته نستعلیق است. به همین دلیل این سه خط، بیش از سایر خطوط مورد بررسی قرار گرفته و برای اینکه نیاز بیشتری از مخاطبان را برآورده کنیم، تا دوره معاصر خوشنویسی ایرانی هم پیش آمده ایم. در واقع با افزودن خوشنویسی معاصر، به جریان هایی مانند نقاشیخط که در صد سال اخیر طرفداران بسیاری پیدا کرده ، توجه شده است.
وی ادامه داد: انتشارات صدرا در شهر مسکو که تعدادی از سهام داران آن ایرانی و تعدادی هم روس هستند و ناشر کتب هنرهای اسلامی، فلسفه و فرهنگ اسلامی است، پیشنهاد ترجمه این کتاب را مطرح کرد، خوشبختانه این اثر در سال اول، در بین کتاب های هنری ترجمه شده، جزء پرفروش ترین ها بود.
قلیچ خانی با بیان اینکه آثار هنرمندان ایرانی در موزه های معروف دنیا نگهداری می شود، اظهار کرد: زمانی که به کتابخانه های این موزه ها و یا مراکز مراجعه می کنیم، می بینیم که هیچ کتابی درباره تاریخ هنر ایرانی، تاریخ هنر اسلامی و یا خوشنویسی ایرانی در آرشیو آنها وجود ندارد. یعنی بر خلاف اینکه خوشنویسان، نگارگران و معماران ایرانی در ۱۰۰۰ سال دوره اسلامی، صاحب نام بودند و سرزمین ما یک قطب قوی بین کشورهای اسلامی به شمار رفته و آثار درجه یک هنری هم تولید کرده ایم، اما در زمینه تالیف تاریخ معماری موسیقی، خوشنویسی و سایر هنرها خیلی موفق نبودیم.
وی افزود: در صورتی که تحقیق و تالیف باعث آشنایی دانشجویان و پژوهشگران غیر ایرانی با هنرهای کشورمان می شود و آنها منبعی برای مطالعه و شناخت تاریخ آثار هنری ایرانی پیدا می کنند. طبیعتا افراد خارجی از طریق آثار موزه ای با هنرمند ایرانی مانند میرعماد آشنا هستند اما در یک کتاب تحقیقی و تالیفی می توانند روایت ایرانیان از این هنرمند یا خوشنویس دیگری مانند ابن مقله را بشناسند. همچنین بسیاری از ظرایف که هنرمندان و پژوهشگران ایرانی از آن باخبر هستند و غربی ها می توانند از طریق آثار ترجمه این اطلاعات را کسب کرده و در مقاله هایشان، به هنرهای ایرانی دقت بیشتری داشته باشند.
این پژوهشگر خوشنویسی با مروری بر تاریخ هنر ایران بیان کرد: خوشبختانه در طول تاریخ ایران، در همه ابعاد هنری صاحب نام بوده ایم و مکاتب و سبک های مخصوص به خود را داریم، اما پژوهش ها نشان میدهد اولین هنری که در دوره اسلامی سبب افتخار ایرانیان است، ادبیات و شاعرانی همچون فردوسی، سعدی و... می باشد. بعد از آن وارد هنرهای تجسمی می شویم که در بین آنها، معماری، نقاشی و خوشنویسی جایگاه مهمی نزد ایرانی ها داشته اند. البته جایگاه کاتب و خوشنویس از دوران قبل از اسلام به طور مثال در دوره ساسانیان هم در ایران رفیع بود، اما از آنجایی که سلسله خوشنویسی به ائمه و حضرت علی(ع) میرسد، پس از ظهور اسلام این هنر در بین مردم ما جایگاه ویژه تری پیدا می کند. از این رو، بیش از ۲۰ رساله کهن در زمینه خوشنویسی ایرانی تالیف شده اما در شاخه معماری و دیگر هنرها، منابع بسیار اندک و انگشت شمار هستند.
وی با اشاره به فعالیت های صوری کمیته پژوهش انجمن خوشنویسان ایران، برای بهبود وضعیت پژوهش و تالیفات حوزه هنرهای تجسمی توضیح داد: برنامه ریزی کلان و دراز مدت برای انجام کارهای پژوهشی در انجمن خوشنویسان وجود ندارد. زمانی کمیته پژوهش آن تشکل میتواند به نتیجه برسد که از پیشکسوتان پژوهش، برنامه بخواهند و بودجه کافی داشته باشد و همچنین آرشیو خود را غنی کند. اتفاقی که تاکنون رخ نداده است.
قلیچ خانی ادامه داد: در کل برای افزایش پروژه های پژوهشی و تالیفی در هنرهای تجسمی، ابتدا باید به هنرمندان این آگاهی را دهیم که این پژوهش ها برای آنها کارگشاست و می تواند در ارتقاء سطح کیفی و کمی آثار آنان موثر واقع شود. ثانیا، مدیران موزه ها، کتابخانه ها و همچنین گالری ها و مجموعه داران گنجینه خود را در اختیار پژوهشگران قرار دهند. به طور مثال کسی که میخواهد درباره نیریزی یا عبدالمجید طالقانی پژوهش کند، اولین مشکل او این خواهد بود که نمیتواند تصاویر آثارشان را از موزه ها یا کتابخانه ها تهیه کند؛ در نتیجه باید خدمات مراکز آرشیوی و گالری ها بهتر از قبل شود. آنها باید بدانند که هیچوقت با انتشار عکس یک اثر اصل آن اثر بی ارزش نمیشود، بلکه بیشتر به چشم می آید و شناخته تر می شود.
وی تاکید کرد: لازم است که سازمان و نهادهای مربوطه از پژوهشگران هنری که برخی از پروژه های آنها سالها و دهه ها طول می کشد، حمایت کنند. در حال حاضر ۴ دهه از انقلاب اسلامی می گذرد و آثار پرخوری منتشر نشده است و بنابراین باید برای تالیف دانشنامه و یا دایره المعارف های هنر اسلامی برنامه ریزی داشته باشیم. امیدوارم در سالهای آینده در کنار خوشنویسی اسلامی و عربی، سهم خوشنویسی ایرانی در حوزه پژوهش توسعه پیدا کند تا افزون بر کتاب هایی که تاکنون ترجمه شده اند، در تمام زبان های مختلف کتاب هایی داشته باشیم که نشانگر تلاش ۱۰۰۰ ساله ایرانیان در حوزه هنرهای اسلامی باشند.