لزوم پیوند حوزه علمیه و صدا و سیما در ادبیات سازی دینی/ خدمات متقابل رمضان و رسانه

به گزارش حلقه وصل، دومین نشست مجازی نقد سینما و تلویزیون با عنوان «رمضان در تلویزیون» از سوی سایت راه نوشت پیرامونِ تلویزیون مطلوب ماه مبارک رمضان با حضور نعمت الله سعیدی، کارشناس فرهنگ و هنر، رضا زاده‌ محمدی پژوهشگر تلویزیون، احسان دهقانی خبرنگار سینما و با اجرای سید رسول منفرد برگزار شد.

در ابتدای این نشست نعمت الله سعیدی، کارشناس عرصه فرهنگ و هنر با بیان این که در ایام فتنه سال 88 مستندی با نام «ایران سبز» ساخته شد، اظهار داشت: در آن مستند چوپانی حضور داشت که افزون بر اطلاعات بسیاری که داشت دارای تحلیل سیاسی بود که حجم بالای این تحلیل ها و اطلاعات در آن زمان از سوی یک چوپان، مخاطب را شگفت زده می کرد.

وی با بیان این که رمضان خودش رسانه، محصول رسانه‌ای و بهانه ای برای تقویت رسانه است، گفت: این ماه مبارک فرصتی در جهان اسلام برای ایجاد مخاطب تعریف می‌کند، مخاطبی که در بستر دین برای دریافت محصول فرهنگی و دینی تعریف می شود.

رمضان رسانه را تقویت و مخاطب را افزایش می‌دهد

سعیدی با بیان این که رمضان بستری مشترک در جهان اسلام است و نامگذاری روز قدس در این ماه دال بر این موضوع است گفت: رمضان رسانه را تقویت و مخاطب آن را افزایش می‌دهد و به نوعی گویا ماه مصرف گرایی دینی و فرهنگی است و در آداب دین داری‌مان نیز رمضان با ادعیه های مختلف همراه شده و برای سحر، افطار و شب های آن نیز گویا برنامه ریزی شده است.

وی فرصت رسانه‌ای رمضان را فرصتی برای طرح دین دانست و سؤالی که در صدا و سیما باید مطرح شود این است که «کدام دین؟» افزود: مواجهه ای که با مصرف گرایی در دین وجود دارد، دوری از اسراف گرایی است، اما این مصرف گرایی در مقوله‌های فرهنگی و دینی بر عکس است و ما توصیه به انجام هر چه بشتر اعمال عبادی و خوراک سالم فرهنگی شده‌ایم و رمضان فرصتی برای احیای اقتصاد فرهنگی است.

سریال مناسبتی نداریم، به مناسبت رمضان سریال پخش می کنیم

سعیدی در ادامه تصریح کرد: با یک بررسی اجمالی متوجه می شویم در ماه رمضان فی نفسه مخاطبان تلویزیون افزایش پیدا می‌کنند اما ما در این سال ها سریال های مناسبتی نداشته ایم بلکه به مناسبت رمضان سریال هایی با تم اجتماعی ساخته ایم.

این کارشناس عرصه فرهنگ و هنر با بیان این که افراط در ورود به مباحث ماورائی در سریال‌ها سبب چند سال دوری از این موضوع شد، اظهار داشت: رسانه می خواهد تغییر مسئله ایجاد کند و به تبع آن به تغییر افکار برسد تا بتواند شاهد تغییر رفتار در میان مخاطب باشد.

ژانر معناگرا مهم‌ترین ژانر در مسیر تغییر افکار

وی با بیان این که یکی از مهم ترین ژانرها در مسیر تغییر افکار ژانر معناگرا است، چرا که معاد که از اصول دین ماست از جنس ژانر معناگرایی است، خاطرنشان کرد: پیش فرض غلطی وجود داشت که مخاطب در ماه رمضان خسته از روزه داری برای گذران وقت نیاز به فضای شاد دارد و این مسئله سریال سازی را به سمت ساخت کمدی سوق داد.

سعیدی با بیان این که در بحبوحه گفتمان امید و نا امیدی ساخت آثار طنز موضوعیت دارد اما مسئله این است که در درجه اول یک عقب نشینی در مفهوم دین به وجود آمده است، گفت: جریان فرهنگی نگاه و رویکرد ماورائی ساخت اثر را در نطفه خفه کرد و چند سال تلویزیون در این زمینه لال شده بود.

تفکر انتقادی تفکر جهان اسلام نیست

این کارشناس عرصه فرهنگ و هنر در ادامه تصریح کرد: تفکر انتقادی تفکر جهان اسلام نیست؛ چرا که به نسبی گرایی باز می گردد و ریشه در ناشکری دارد و ما در ادبیات خود وقتی از نقد صحبت می کنیم از نگاه ایجایی سخن به میان می‌آید.

چه سریالی مخاب را آزار می‌دهد؟

در بخش دیگری از این نشست رضا زاده محمدی، کارشناس تلویزیون با بیان این که در ماه رمضان به سبب روزه داری یک فراغ بال حاصل می شود که مردم به واسطه بیش از پیش به تماشای تلویزیون می نشینند، گفت:  بحث تقابل امید و نا امیدی که آقای سعیدی مطرح کردند بحث خوبی بود که تلویزیون امسال در این زمینه کارهایی کرده است.

وی در ادامه تصریح کرد: برنامه های تلویزیونی مثل ماه شبکه 3 که پیش از افطار پخش می شود و برنامه تجربیات جهان پس از مرگ که از شبکه 4 پخش می شود برنامه های خوبی است که بر پایه تجربیات مردم ساخته شده اند.

زاده محمدی با اشاره به عقب گرد در سریال سازی ماه مبارک رمضان اظهار داشت: یکی از سریال های امسال به نام بچه مهندی سریال بدی نیست چرا که توانسته بحث هوش و علم ایرانی ها را به نمایش گذارد.

 این کارشناس تلویزیون تصریح کرد: به نظر من یک سریال طنز بی سر و ته، اعصاب خورد کن تر از یک سریال درست و حسابی اما با تم و موضوع جناب و کشتار است .

سریال برای عرصه در جهان اسلام کم نداریم

زاده محمدی با بیان این که مسئله این است که آیا سریال توانسته از طریق نظم در داستان و غافلگیری توانسته تو را سرگرم کند، گفت: مسئله این است که سریال هایی مثل گاندو و بچه مهندس نشان داد که به هر حال ما هوش و ذکاوت هم داریم و بسیاری از این سریال ها توان عرضه در جهان اسلام به عنوان فرهنگ ایرانی اسلامی را دارند اظهار داشت:

وی با بیان این که در میان سریال‌های ماه رمضان یک اثر نسبتا خوب و بقیه ضعیف هستند اظهار داشت: صدا و سیما همچنان مخاطب خود را دارد و حتی سریال‌هایی نظیر «نون خ» و «پایتخت» مخاطبان بسیاری از خارج کشور دارند.

تأکید بر ساخت شهرک سینمایی برای سریال سازی

زاده محمدی، بر اهمیت وجود شهرک سینمایی برای ساخت آثار تلویزیونی تأکید کرد و افزود: کره جنوبی یک شهرک سینمایی ساخته و حدود 40 اثر تاریخی در آن جا ساخته است و این مسئله نشان می‌دهد که ما باید نسبت به اقتصاد سریال سازی‌مان نیز توجه کنیم.

این کارشناس عرصه تلویزیون در ادامه با اشاره به سریال احضار که در ماه رمضان پخش می شود، گفت: این سریال آن جایی که به سراغ روابط دختر و پسری می‌رود از لحاظ کیفی افت می‌کند و آن جایی که به مسائل ماورائی می پردازد یک تکانی می خورد و به نظرم نقطه قوت سریال هم همان مسئله احضار روح است.

تأثیر فضای انتقادی در جهت دهی مسیر سریال سازی و برنامه سازی تلویزیون

در بخش دیگری از این نشست نعمت الله سعیدی با بیان که فضای انتقادی تأثیر بسزایی در جهت دهی کارگردانان و نویسندگان در سریال‌سازی دارد، اظهار داشت: سریال احضار اگر بتواند همین مسئله را به مخاطب ثابت کند که روح وجود دارد و دنیا به همین کالبد دنیوی خلاصه نمی شود کار خود را کرده است اگر چه کار ضعیف هم باشد.

وی با بیان این که ما در آموزه های دینی خودمان یک تعریف از روح و جهان برزخ داریم و با ادبیات مسیحی و یا سرخ پوستی یک تعریف دیگر گفت: در ابتدا تصور می کردم که این سریال می خواهد یک تعریف میانه و تعریفی بر باور عوام از عالم ماوراء ارائه دهد اما رفته رفته به مسیر صحیح خود بازگشت و توانست تعلیق خوبی هم به مخاطب ارائه دهد.

سعیدی با بیان این که در ماه رمضان به سبب فضای حاکم مردم کمتر به سمت تماشای سریال ها و شوهای خارجی می روند و صدا و سیما باید از این فضا برای طرح مسائل معنوی و دینی بهره ببرد، گفت: قرآن کتاب قصص است و خداوند وقتی می خواهد بشر را هدایت کند برایش مثال می زند و قصه تعریف می کند.

نیاز به تعریف ژانر تخیلی، فانتزی در تلویزیون

وی در ادامه تصریح کرد: غیب و شهود در قرآن به هم پیوند خورده و در نگاه دینی بین دنیا و آخرت و عالم ماده و معنا تفیک وجود ندارد و این ادبیات فرصتی برای تعریف ژانر تخیلی و فانتزی در تلویزیون ایجاد که بهترین بستر آن ماه رمضان است.

سعیدی با بیان این که عرفان اسلامی در مقابسه با عرفان های سرخ پوستی و هنری بسیار کارآمدتر و برتر است، گفت: هنر ما هنر محتواست نه فرم گرایی و پیام امام خمینی(ره) به هنرمندان دال بر همین موضوع است و به راحتی در قصه های مان می توانیم پیوندی میان مسائل معنوی و ماورائی به عدالت ایجاد کنیم.

این کارشناس عرصه فرهنگ و هنر در ادامه تصریح کرد: رمضان باید فرصتی برای تلویزیون و تلویزیون نیز بستری برای رمضان باشد و این ماه مبارک بهترین فرصت برای نگاه جهانی به انقلاب اسلامی و جهانی کردن این انقلاب است.

لزوم پیوند حوزه علمیه و صدا و سیما در ادبیات سازی دینی

سعیدی در ادامه گفت: نقطه ضعف بزرگی که وجود دارد این است که فضای فکری و اندیشه‌ای ما با فضای هنری پیوند نمی‌خورد و حوزه علمیه با تلویزیون ارتباط ندارد و این ارتباط تنها در پخش سخنرانی‌های مذهبی خلاصه شده و در ادبیات سازی دینی و هنری ما ورود نکرده است.

این کارشناس عرصه فرهنگ و هنر در نقد سریال احضار و با بیان این که جنبه های ماورائی کار خرج قصه های عاشقانه شده نه بالعکس گفت: به نظر می آید کارگردان و فیلمنامه نویس می خواسته بر عکس عمل کند اما خب در این زمینه آن چنان موفق نشده است.

در بخش دیگری از این برنامه نعمت الله سعیدی در پاسخ به سؤال مجری برنامه مبنی بر چگونه صدا و سیما می تواند به برنامه های موفق و الگو سازی نظیر ماه عسل برسد اظهار داشت: ماه عسل برنامه ای بود که فرم خاص خود را تلویزیون پیشنهاد کرد و برنامه های زیادی با الگو برداری از آن ساخته می شود.

در تلویزیون های کشورهای عربی در ماه رمضان چه خبر است؟

بنا بر این گزارش احسان دهقانی، خبرنگار سینمایی، در ابتدای این نشست به گزارشی از وضعیت رسانه ها در کشورهای عربی در ماه رمضان پرداخت.

وی به تیزرهای تبلیغاتی در شبکه های کشورهای مسلمان در ماه رمضان اشاره کرد و افزود: تیزرهای کالای مصرفی در برخی از کشورها در ماه رمضان متناسب با فضای این ماه مبارک است، اما در صدا و سیما برنامه سازی ها و سریال سازی ها بدون هدفمندی خاص ساخته و روانه آنتن می شود.

از سنت تا مدرنیته حول محور قصه گویی

دهقانی در ادامه گفت: در کشورهای عربی در شب های ماه رمضان سنت قصه گویی وجود داشت و پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها قصه هایی با مضامین عرفانی و دینی برای فرزندان و نوه های خود تعریف می کردند که این سنت قصه گویی در این سال ها به صنعت سریال سازی شان رسیده است.

این خبرنگار سینمایی، مصر، سوریه و لبنان را از جمله کشورهای سرآمد در صنعت سریال سازی دانست و افزود: این کشورها از آن جایی که سینمای آن چنانی ندارند، مهمترین هنرمندان و کارگردانان‌شان بهترین فیلمنامه هایشان را برای ماه رمضان تدارک می بینند.

شروع سریال های مهم از ماه رمضان

دهقانی با بیان این که در بسیاری از این کشورها سریال های پربیننده که بیش از 30 قسمت هستند را شروع‌شان را ماه رمضان قرار می دهند، گفت: کشورهای عربی برای توزیع و پخش گسترده سریال های خود در ماه رمضان به صورت ویژه اقدام می کنند تا در جهان اسلام دیده شوند.

دستان خالی صدا و سیما از بازارهای جهانی ماه رمضان

وی با اشاره به تجربه های موفق یوسف پیامبر(ص) و مختارنامه و پخش موفق جهانی این 2 سریال ایرانی اظهار داشت: صدا و سیما در این سال ها افزون بر این که سهمی از بازار فیلم و سریال جهان اسلام ندارد، جایگاهش را در میان مخاطبان ایرانی از دست داده است.