چرا هر کاری حاکمیت می‌کند برخی‌ها بازهم ناراضی هستند؟

به گزارش حلقه وصل، محمد رستم پور فعال رسانه‌ای در کانال تلگرامی خود نوشت:

پدیده فومو یا «ترس از دست دادن تجربه زیسته دیگران» (fear of missing out) پدیده نوینی است که از سال ۲۰۱۳ و همزمان با کلماتی همچون «سلفی» و «ایموجی» وارد ادبیات مربوط به مسائل حوزه اینترنت شده است. این مفهوم تاکنون موضوع حوزه‌های روان‌شناسی، ارتباطات، تبلیغات و علوم تربیتی مقالات و پژوهش‌های پرشماری بوده اما به صورت مشخص در حوزه علوم سیاسی یا جامعه‌شناسی سیاسی، کمتر سهمی داشته است.

فومو در اصطلاح به پدیده‌ای گفته می‌شود که فرد به خاطر ترس یا هراس از از دست دادن تجربه، واقعه یا خبری که در شبکه‌های اجتماعی یا در همه محیط‌های مرتبط با جهان کوچک شده‌اش رخ می‌دهد، مرتباً گوشی خود را چک می‌کند و لحظه‌ای آن را از خود جدا نمی‌کند. در نتیجه، باید گفت اعتیاد اینترنتی، با فومو تفاوت دارد و تنها پیش‌درآمد یا لازمه آن است.

فومو به صورت ویژه در حوزه ارتباطات سیاسی که متشکل از موضوعاتی همچون رأی‌دهی، تعامل و مشارکت سیاسی است، تعریف می‌شود. میل به در جریان گرفتن از همه اتفاقات و رخدادها، میل به تجسس را افزایش می‌دهد و به دلیل تشدید مقایسه میان وضع خود و نمای ارائه شده یک نوع انزوای اجتماعی را به دنبال دارد. در نتیجه این میل و انزوا، میل به افشاگری نیز تشدید می‌یابد و شکلی از نارضایتی مطلق در وجود فرد متولد می‌شود.

در چنین وضعی، فرد به هیچ چیز و هیچ کس راضی نمی‌شود. فومو را حسرت از پیش برنامه‌ریزی شده و سرخوردگی پیش‌بینی‌شده تعریف می‌کنند. در نتیجه این محرومیت و فشار روانی، با بی‌عملی همراه است و ممکن است فرد را به کارهای محیرالعقول وادار کند تا او از «مصرف‌کننده خبر» به «تولیدکننده خبر» تبدیل شود. با این نگاه، سومین نتیجه اجتماعی فومو پس از «میل به تجسس» و «گرایش به افشاگری»، «رادیکالیسم» است. مثل حمله تروریستی به دو مسجد در نیوزیلند در مارس ۲۰۱۹.

مبتلا به فومو سه شکل رویکرد با سیستم سیاسی دارد: در حالت ثبات سیاسی، به سیستم اعتماد ندارد. در حالت پیشابحران جامعه از نظر سیاسی، وفاداری سیاسی او شکننده می‌شود و در حالت بحران سیاسی، او به هیچ روی آشتی نمی‌پذیرد. در نتیجه باید گفت فومو امکان جلب اعتماد سیاسی را کم می‌کند و آشتی سیاسی را محال می‌سازد. اعتیاد اینترنتی، جامعه توده‌ای می‌سازد و فومو یک جامعه آنارشیستی که هیچ چیزی رضایت او را جلب نمی‌کند.

فومو چه زمانی از بین می‌برد؟ زمانی که منافع سیاسی و تجاری‌اش از بین برد. براساس یک پیمایش، ۶۰ درصد کسانی که به یک خرید برآمده از یک موج اینترنتی دست زده‌اند، هیچ نیازی به آن جنس یا کالا نداشته‌اند. تا زمانی که «خبرسازی» و «مشغول‌سازی» در وجه سیاسی و «مصرف‌گرایی» و «اشتهای خرید» در وجه تجاری پایدار باشد، سکه فومو رونق خواهد داشت.

سیستم سیاسی باید به جای «ترس از دست دادن» اطمینان اینکه خبری نیست، بنشاند. این اطمینان به صورت اساسی با اقناع گره خورده. نباید پرونده‌های نیمه بسته را رها کرد و ابهامات ذهنی را بی‌پاسخ گذاشت. علاوه بر این، باید به تدریج در درمان توجه داشت و تفریحات کوتاه‌مدت مشابه با پاداش‌های ذهنی‌ای که کاربر از حضور مستمر در سیستم می‌گیرد، تعریف کرد.