به گزارش حلقه وصل، پیمان حقیقت‌طلب، مدیر پژوهش انجمن دیاران در مورد آخرین وضعیت قوانین اعطای شناسنامه به اتباع غیرایرانی اظهار کرد: قانون اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی در مجلس شورای اسلامی اردیبهشت‌ماه ۹۸ تصویب شد و بعد از دو سه بار رفت و برگشت به شورای نگهبان، صحت‌سنجی وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه پاسداران به آن اضافه شد.
وی ادامه داد: نهایتاً در اوایل مهر ۹۸ قانون مذکور از طرف شورای نگهبان تأیید و ۱۵ مهر، رئیس جمهور آن را به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد؛ از آنجایی که متن قانون تا حدودی مبهم بود و در آن شیوه‌های انجام کار توضیح داده نشده بود و به آیین‌نامه نیاز داشت، تدوین آیین‌نامه حدود ۹ ماه به طول انجامید تا اینکه ۱۳ خرداد سال جاری ابلاغ شد؛ متولی اصلی این قانون وزارت کشور و ادارات اتباع خارجی آن تعیین شد.
مدیر پژوهش انجمن دیاران خاطرنشان کرد: شیوه‌نامه ادارات اتباع نیز اواسط تیرماه تدوین و ثبت‌نام افراد متقاضی از مرداد ۹۹ آغاز شد؛ افراد متقاضی دریافت شناسنامه چند دسته‌اند؛ دسته نخست مدارک اقامتی پدر خارجی آنها در ایران کامل است و مادر هم ایرانی است که بالطبع، کار این دسته سریعتر انجام می‌شود، در این رابطه نخستین شناسنامه هم در تاریخ ۲۴ آبان‌ماه امسال صادر شد که متعلق به دو کودک بود که پدر عراقی و مادر ایرانی داشتند، پدر پزشک و مادر از شهدای مدافع سلامت بود.
وی افزود: پس از آن بقیه استان‌ها به تدریج شروع به صدور شناسنامه کردند، استان‌های مرکزی، همدان، تهران، سمنان، کردستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری، کرمان و اصفهان نخستین شناسنامه‌ها را براساس این قانون صادر کردند؛ در ۲۶ آذرماه از طرف معاونت حقوقی ریاست جمهوری جلسه‌ای برگزار شد که استاندارهای ایران نیز در آن به طور مجازی شرکت داشتند، در این جلسه وضعیت هر استان در رابطه با این قانون بررسی شد، در آن جلسه عنوان شد که تا آخر آذر حدود ۸۱ هزار نفر متقاضی شناسنامه مادر ایرانی و پدر غیرایرانی بودند که از این تعداد حدود ۵۰ هزار نفر زیر ۱۸ سال، و حدود ۳۰ هزار نفر بالای ۱۸ سال سن دارند.
حقیقت‌طلب خاطرنشان کرد: چند مشکل در اجرای این قانون وجود دارد، یکی اینکه استان‌هایی که بیشترین درگیری را با این مسئله دارند استان‌هایی هستند که تعداد اتباع غیرایرانی آنها زیاد است یعنی سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، تهران و قم؛ از میان این استان‌ها فقط تهران تاکنون اقدام به صدور شناسنامه کرده است و سیستان و بلوچستان که اصلی‌ترین استان درگیر این موضوع است طی رصدهای ما و پیام‌هایی که رسیده حتی دریافت مدارک آغاز نشده که نیازمند پیگیری است.
وی افزود: محرومیت استان سیستان و بلوچستان باعث شده که اجرای قانون برای این استان به تأخیر بیفتد، البته این مسئله دلایل دیگری هم دارد که باید از مسئولین پرسیده شود! در سیستان و بلوچستان نیز متقاضیان چند دسته‌اند: نخست افرادی که مدارک اقامتی پدر کامل و مادر هم شناسنامه ایرانی دارد؛ دسته دیگر مادر شناسنامه ایرانی دارد اما مدرک اقامتی پدر تکمیل نیست، این افراد نیازمند رجوع به دادگاه می‌شوند، دسته دیگر هم افرادی هستند که مادر آنها نسل دوم بی‌شناسنامه است، یعنی مادر ایرانی بوده و شناسنامه دریافت نکرده در نتیجه نسل سوم هم بدون شناسنامه هستند.
مدیر پژوهش انجمن دیاران یادآور شد: طبق آیین‌نامه نوشته شده، این قشر متأسفانه نمی‌توانند شناسنامه بگیرند، در آیین‌نامه قید شده پیش از تولد فرزند، مادر باید شناسنامه ایرانی داشته باشد که این مسئله یک مانع جدی است! پیغام‌های رسیده از این ناحیه نشان می‌دهد که اتفاقاً تعداد این گونه متقاضیان زیاد است.
وی اضافه کرد: مانع دیگر مربوط به همکاری دادگاه و در کل دستگاه قضا است، در سیستان و بلوچستان بی‌شناسنامه‌گی بین‌نسلی است و اداره اتباع نمی‌تواند به طور مستقیم شناسنامه‌ها را تأیید کند، این اتفاق نیازمند حکم دادگاه‌ها است؛ هماهنگی دستگاه قضائی در این استان نقش بسیار پررنگ‌تری دارد؛ در مجموع این قانون به اجرا درآمده است و این یک خبر مسرت‌بخش است، تا اوایل دی‌ماه حدود ۱۳۰ شناسنامه صادر شد و بنا به گفته رئیس اداره اتباع وزارت کشور تا ۱۰ هزار نفر هم در لیست قرار دارند که مدارک آنها کامل و در این رابطه مشکلی ندارند.
حقیقت‌طلب در مورد قانون دیگری که به اعطای تابعیت می‌پردازد، متذکر شد: در این رابطه قانون خاک نیز وجود دارد که بنای آن براساس خون است ولی در جاهایی ترکیبی از خاک و خون مورد لحاظ قرار گرفته است؛ یکی از مواردی که ترکیب خاک در آن لحاظ شده بند ۴ ماده ۹۷۶ این قانون است که در آن آمده کسی که از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران به دنیا آمده باشد و خود فرد هم در ایران به دنیا آمده باشد، ذاتا ایرانی محسوب می‌شود؛ به این معنی که نسل سوم اتباع افغانستانی، ایرانی محسوب می‌شوند که البته این قانون هنوز اجرایی نشده و دلایل آن نیازمند به بررسی است.
وی افزود: در ماده ۹۷۹ همچنین تابعیت اکتسابی را داریم، بر اساس آن، کسی که ۵ سال در ایران سکونت داشته و در کشور ما و در کشور خودش جرم و جنایتی مرتکب نشده است و همچنین فراری از خدمت سربازی نیست می‌تواند درخواست تابعیت اکتسابی کند؛ این قانون به ندرت به اجرا درآمده مثلا به موضوع مدافعین حرم ذیل این قانون پرداخته شده است.
مدیر پژوهش انجمن دیاران خاطرنشان کرد: سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی اصلی‌ترین استان‌های درگیر هستند و اینکه این قانون تاکنون در این استان‌ها اجرایی نشده کمی نگران کننده است؛ در متن قانون آمده که هرکس متقاضی است باید با اشراف سازمان‌های اطلاعاتی باشد، در مورد مسئله سیستان و بلوچستان به نظر می‌رسد این مسئله مانع کار نیست و باید در مورد هماهنگی دستگاه‌ها بررسی بیشتری صورت گیرد.
حقیقت‌طلب متذکر شد: انجمن دیاران سازمانی است که برای تسهیل زیست مهاجران در ایران شکل گرفته است و ۳ هدف کلی دارد، یکی تغییر نگرش‌ها نسبت به مهاجران در ایران، انجام پژوهش‌های مرتبط با مهاجران در ایران و تلاش برای بهبود قوانین مهاجرتی ایران.