به گزارش سرویس بورس حلقه وصل، تابستان امسال شاخص بورس با رکوردشکنی‌های بی‌سابقه، نه‌تنها در میان سرمایه‌گذاران ایرانی شگفتی‌ساز شد، بلکه توجه خارجی‌ها را هم به خود جلب کرد. در حالی‌که بازارهای جهانی همگی متاثر از پیامدهای شیوع ویروس کرونا، یکی پس از دیگری سقوط می‌کردند، بورس تهران قله‌های جدیدی را فتح می‌کرد. همین رکوردشکنی‌ها در کنار وضعیت اقتصادی کشور، باعث شد بورس یکی از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری شود. گزینه جذابی که خیلی زود - با اصلاح بیش از نیم میلیون واحدی شاخص - تبدیل به خاطره‌ای تلخ برای تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران تازه وارد بورس شد.
بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد که این روزها تلخی اصلاح بازار را حسابی لمس کرده‌اند، با سه مولفه «آموزش»، «تجربه» و «ابزارهای مدیریت دارایی» آشنایی کمی دارند. بیشتر این افراد در ماه‌های اخیر تحت تاثیر رفتارهای توده‌وار در بازارهای مالی، دارایی‌هایشان را در معرض ریسک بالایی قرار دادند که نتیجه آن چیزی جز زیان نبوده است.
همین رفتارتوده‌وار از جمله عواملی بود که سبب شد بسیاری بدون کسب دانش و تجربه، فقط با اتکا به سیگنال‌های تلگرامی و صفحه‌های اینستاگرامی اقدام به معاملات سهام کنند. بارها مشاهده شده افرادی که دانش کمی در بازارهای مالی دارند، بدون تحلیل و بررسی و فقط به این دلیل که گروه بزرگی از معامله‌گران در صف خرید یا فروش قرار گرفته‌اند، اقدام به معامله سهام می‌کنند. چنین رفتارهایی فقط مختص بورس نیست؛ هر از چند گاهی شاهد موارد مشابه در بازار خودرو، طلا، ارزهای خارجی و… هستیم.
سرمایه‌گذار کم‌اطلاع و تازه‌واردی که بدون دریافت آموزش‌های لازم، به‌طور مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کرده، به طور قطع با نخستین اصلاح یا ریزش بازار، بیشترین زیان را متحمل می‌شود. سهامدارانی که تا دیروز با خرید هر سهمی روزانه پنج درصد سود می‌کردند، انتظار صف فروش شدن دارایی‌هایشان نداشتند. اتفاقی که با نمایان شدن روی دیگر بازار از نیمه تابستان رخ داد و تازه‌واردان با اصلاح بازار فهمیدند که بازار سرمایه محل امتحان کردن شانس و اقبال نیست!
این اتفاق به طور قطع کام میلیون‌ها سهامدار تازه‌وارد را تلخ کرد و بسیاری با ریزش بازار، بیش از ۵۰ درصد از ارزش دارایی‌هایشان را از دست دادند، در حالی‌که افراد با تجربه و حرفه‌ای با مدیریت ریسک سبد دارای‌هایشان، در نهایت با زیان ۱۰ تا ۲۰ درصدی مواجه شدند. سرمایه‌گذاری که نداند مسئولیت سرمایه هر فرد برعهده خودش است، با مقصر دانستن دیگران در پی توجیه اشتباهاتش خواهد بود. در چنین شرایطی به‌جای اصلاح استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، به طور دائم در انتظار حمایت از بازار خواهند بود؛ یعنی بازگشت به روزهای همیشه سبز!بسیار اعتقاد دارند این تجربه بسیار با ارزشی بود زیرا سرمایه‌گذارهای تازه‌وارد متوجه شدند نباید به سیگنال‌های بی‌پایه و اساس برخی افراد که در کانال‌های تلگرامی و صفحه‌های اینستاگرامی برای مردم کیسه می‌دوزند، توجه کنند. اینکه چرا فضای فعالیت چنین کانال‌ها و صفه‌های کذایی فراهم شد، بحث جداگانه‌ای است، اما به طور قطع ضعف در آموزش و اطلاع‌رسانی یکی از مواردی بود که در کنار رفتار توده‌وار سرمایه‌گذاران و اقتصاد پرتلاطم ماه‌های اخیر باعث شد تا تجربه تلخی برای بسیاری رقم بخورد.
جالب‌تر از مواردی که به آن‌ها اشاره شد، تصورها و شایعه‌هایی بود که بسیاری آن را باور کردند. سهام‌داران جدیدی که تصور درستی از فضای بورس نداشتند، اصلاح بازار را نقشه حقوقی‌ها برای خالی‌کردن جیب سهام‌داران خرد به‌حساب آوردند. سرمایه‌گذاری که نداند مسئولیت سرمایه هر فرد برعهده خودش است، با مقصر دانستن دیگران در پی توجیه اشتباهاتش خواهد بود. در چنین شرایطی به‌جای اصلاح استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، به طور دائم در انتظار حمایت از بازار خواهند بود؛ یعنی بازگشت به روزهای همیشه سبز!
نهادهای مسئول نیز تحت تأثیر چنین فضایی، گاهی اقدام به اتخاذ تصمیم‌های هیجانی کردند. محدود کردن فعالیت حقوقی‌ها، ممنوعیت‌های معاملاتی، تغییر ساعت معاملات و برگزاری آزمون ورودی برای سرمایه‌گذاران جدید، رویکرد مناسبی برای حمایت از فعالان تازه‌وارد نیست. فرهنگ‌سازی و آموزش اصول درست سرمایه‌گذاری، بهترین نوع حمایت از علاقه‌مندان ورود به بورس است. اقداماتی که انتظار می‌رفت با توجه به شرایط موجود با سرعت بیشتری صورت گیرد، طبق روال معمول همه امور با تأخیر انجام شد.فرهنگ‌سازی و آموزش اصول درست سرمایه‌گذاری، بهترین نوع حمایت از علاقه‌مندان ورود به بورس است. اقداماتی که انتظار می‌رفت با توجه به شرایط موجود با سرعت بیشتری صورت گیرد، طبق روال معمول همه امور با تأخیر انجام شد.
افزایش تورم و رشد چشمگیر نرخ ارز از اواخر سال ۹۶، کاهش بهره بانکی و نبود جذابیت سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی به‌واسطه رکود و محدودیت‌های ایجاد شده، جایگاه بازار سرمایه نزد سرمایه‌گذاران را بیش‌ازپیش ارتقا داد. اما نبود ابزار مناسب آموزشی، موجب فاصله‌گرفتن سهام‌داران از فضای تحلیلی و سرمایه‌گذاری منطقی در بازار شد؛ تا حدی که با وجود فعالیت‌های آموزشی برخی مراکز، گاهی کلاس‌های آموزشی تبدیل به محافلی برای جریان‌سازی و جذب سرمایه جهت سفته‌بازی سودجویان شد.
متقاضیانی که قصد داشتند به‌صورت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری را شروع کنند، حالا درگیر گروه‌ها و کانال‌هایی هستند که در آن‌ها خبری از فضای آموزشی و تحلیلی نیست و تنها عایدی‌شان ناآگاهی و دنباله‌روی از دیگران است.
آموزش اصول سرمایه‌گذاری وظیفه همه ارکان فعال در بازار سرمایه است و فقطً به ضبط چند فیلم آموزشی و نصب بیلبورد ختم نمی‌شود. ارائه مفاهیم و اصول اولیه سرمایه‌گذاری در مدارس و و دانشگاه‌ها، معرفی امکانات و خدمات موجود در بازار سرمایه، انتشار محتوای با کیفیت(متناسب با سلیقه مخاطب) و ارائه اطلاعاتی از سابقه فعالیت و موفقیت‌های سرمایه‌گذاران مطرح داخلی و خارجی، مواردی است که نهادهای فعال در این حوزه می‌توانند در دسترس مخاطبین قرار دهند.
از دست رفتن اعتماد در بازارهای مالی ضربه سنگینی به این بازار وارد می‌کند که جبران آن بسیار دشوار است؛ گوشه‌ای از این اتفاق را سال ۹۲ تجربه کردیم.
* کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه