فاجعه‌ای به نام «لایکی»

به گزارش حلقه وصل، دکتر محسن فینی‌زاده مدیر مرکز پژوهشی بتا / «لایکی» یک نرم‌افزار تولید و ویرایش فیلم کوتاه است. این نرم‌افزار از امکاناتی برای ساخت ویدئوهایی برخوردار است. استفاده از لایکی رایگان بوده و مثلا دارای محدودیت سنی 16+ سال است. کاربران می‌توانند به سادگی در آن ویدئوهای پربازدید بسازند. این اپلیکیشن در ابتدا با نام لایک در سال ۲۰۱۷ وارد بازار شد. تعداد دانلود این نرم‌افزار از فروشگاه Play Store از مرز ۵۰۰ میلیون گذشته و این نشان‌‌دهنده طرفداری بالای این برنامه در بین کاربران است.

کاربران ساخت ویدئو و کلیپ با امکاناتی نظیر افکت‌های مختلف، تغییر رنگ مو، تغییر چهره و... می‌توانند ویدئوهای متفاوتی را منتشر کنند. اپلیکیشن لایکی امکانات بسیار زیادی را به‌منظور ساخت ویدئوهای کوتاه در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
امکان خصوصی‌‌‌سازی حساب کاربری وجود ندارد و ویدئوهای ارسالی کاربران برای تمامی کاربران لایکی به اشتراک گذاشته می‌شود؛ اگرچه امکان کنترل روی افرادی که می‌توانند برای کاربر پیام ارسال کنند و در مورد ویدئوها نظر بدهند، وجود دارد.
هم‌اکنون اپلیکیشن لایکی توسط مارکت‌های داخل کشور ارائه نمی‌شود و عمدتا از طریق گوگل‌پلی در دسترس قرار می‌گیرد. این برنامه در ایران فیلتر شده است و مارکت‌های داخلی مجاز به ارائه آن نیستند. لایکی هرچند برای افراد سنی بالای 16 سال در نظر گرفته شده است اما کاربران با سنین کمتر نیز در این شبکه اجتماعی فعالیت دارند.

 گرچه تولید کلیپ‌های کوتاه برای نوجوانان سرگرم‌کننده است، اما کودکانی که در این برنامه با نظرات ناخوشایند یا مورد پسند واقع‌نشدن ویدئوهای خود رو‌به‌رو می‌شوند، دچار افسردگی شده و احساس بدی به آن‌ها دست می‌دهد.
 در این نرم‌افزار، کیف پولی وجود دارد که کاربر می‌تواند از آن برای کسب درآمد یا پرداختی‌های خود مثلا اهدای هدیه و الماس به اینفلوئنسر محبوبش استفاده کند؛ بنابراین ممکن است کودک و نوجوان مبالغی را بدون اطلاع والدین در این برنامه هزینه کند.
بررسی محتوای تولیدشده توسط کاربران ایرانی در برنامه لایکی نشان از یک افسارگسیختگی در انتشار محتوای هجوآمیز و اغلب غیراخلاقی دارد. کاربران لایکی مانند سایر شبکه‌ها از طیف‌های مختلف سنی و فکری نیستند. گروه سنی قریب 
به اتفاق کاربران ایرانی از هفت سال تا 22سال است، یعنی اکثریت کاربران ایرانی لایکی دانش‌آموزان هستند؛ چنانكه برآورد مرکز پژوهشی بتا نشان می‌‌دهد در حدود 12 میلیون کاربر ایرانی با محوریت نوجوانان و جوانان در آن فعالیت دارند.
محتوای تولیدشده توسط کاربران، ساخت دابسمش و کلیپ‌های کوتاه بوده و مهم‌ترین عامل دیده‌شدن در لایکی، انتشار هر چه بیشتر ویدئو توسط کاربر است. در این میان وجود دختر و پسرهای نوجوان در کنار هم و انتشار ویدئوهای اشتراکی با محتوای عاطفی پربازدید هستند. این موضوع در کنار سن کم کاربران که درک درستی از روابط عاطفی ندارند، قابل توجه  و نیازمند بررسی و توجه بیشتر است.
نکته دیگر آنکه کاربران لایکی از اقشار اقتصادی مختلف هستند؛ هرچند کاربرانی که وضع مالی بهتری دارند، ویدئوهایی از اتاق و وسایل خود یا لباس‌هایشان منتشر می‌کنند اما دنبال‌کردن کاربران مختلف نشان می‌دهد کودکان و نوجوانان خانواده‌های متوسط و حتی کم‌درآمد نیز از این قافله عقب نمانده و به انتشار ویدئو می‌پردازند. این موضوع از وضعیت لباس‌پوشیدن و خانه‌ای که در آن ویدئو گرفته شده است، قابل تشخیص است.
تابوشکنی و عبور از خطوط قرمز فرهنگی از بارزترین دلایل فیلتر شدن و ممنوعیت برنامه لایکی در ایران است. درحقیقت هدف برنامه لایکی تولید ویدئوهای همراه با چالش‌های فرهنگی است. راه‌اندازی چالش در لایکی از جالب‌ترین ویژگی‌های  آن است.
برای مثال اخیرا چالشی بین کاربران لایکی به وجود آمد که طی آن کاربران از خود درحال خوردن لوازم آرایشی فیلم می‌‌گرفتند و به اشتراک می‌گذاشتند؛ فیلمی که در آن دختر حدودا 9‌ساله‌ای به خوردن لوازم آرایشی می‌پرداخت، در سایر شبکه‌های اجتماعی نیز منتشر شد. از آنجایی که بیشتر کاربران لایکی، نوجوانان هستند، بدون توجه به محدودیت‌های فرهنگی ایران، پا را فراتر گذاشته و اقدام به انجام چالش‌هایی مغایر با فرهنگ حاکم بر جامعه کرده‌اند. به همین علت، لایکی به دستور پلیس فتا  فیلتر شد.
اما هنوز مخاطبان خود که مجهز به فیلتر‌شکن‌های به‌روز هستند را دارد.