به گزارش حلقه وصل، قاتل خاموشی که بی صدا و بدون درد جان می‌گیرد و قربانی حتی لحظه‌ای حضور قاتل را حس نمی‌کند، این قاتل آرام و بی صدا چیزی جز یک گاز بی بو و بی رنگ نیست، گاز مونوکسیدکربن یا همان قاتل خاموش هر سال جان عده‌ای را می‌گیرد.
یکی از مواردی که می‌تواند منجر به مسمومیت تنفسی شود، گاز مونو اکسید کربن (co) است. مونوکسید کربن گازی است بی رنگ و بی بو که در اثر احتراق ناقص مواد سوختی تولید می‌شود.
آمار مرگ با قاتل خاموش در کشور
این گاز به خصوص در فصل‌های سرد سال به علت استفاده از بخاری، آب گرمکن، اجاق گازهای غیر استاندارد یا به علت سیستم تهویه نامناسب (دودکش) جان بسیاری از انسان‌ها را می‌گیرد. بر اساس اعلام پزشکی قانونی در سال ۱۳۹۸، ۷۸۴ نفر بر اثر مسمومیت فوت شده اند که ۵۹۰ نفر مرد و ۱۹۴ نفر زن بوده اند و در پنج ماهه نخست سال ۱۳۹۹، ۲۳۵ نفر جان خود را از دست داده اند که از این تعداد ۱۸۱ نفر مرد و ۵۴ نفر زن بوده اند.
آرزو دهقانی دانشجوی دکتری سلامت در بلایا دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره مسمومیت با مونوکسیدکربن و علایم آن اظهار کرد: علایم مسمومیت با مونوکسید کربن شامل سر درد و ضعف، سرگیجه، بی قراری، تهوع، استفراغ، تنگی نفس، خمیازه کشیدن بیش از حد و کاهش دید، کبودی دست و پا و دور لب‌ها است. علایم مسمومیت با گاز مونواکسید کربن بسیار شبیه به آنفلوانزاست که در نهایت منجر به تشنج، بیهوشی و مرگ می‌شود.
راهکارهای پیشگیری از مسمومیت و و مرگ با مونوکسید کربن
دهقانی با اشاره به برخی راهکارهای پیشگیری از مسمومیت و و مرگ با مونوکسید کربن گفت: از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده کنید. از وسایل گازسوز و گرمایشی بدون دودکش استفاده نکنید. قبل از استفاده از وسایل گرمایشی دودکش را کنترل کنید، از باز بودن مسیر آن اطمینان حاصل کنید. روزنه‌های دودکش را با فویل‌های آلومینیومی یا روش‌های مناسب دیگر مسدود کنید. ساده‌ترین راه برای کنترل دودکش لمس کردن آن در هنگام روشن بودن بخاری می‌باشد، در صورتی که دودکش سرد باشد هواکشی و خروج دود صورت نمی‌گیرد. هر چند وقت یک‌بار، دودکش‌ها و وسایل گرمایشی یا پخت‌وپز را توسط افراد مجرب و آگاه کنترل کنید.
دانشجوی دکتری سلامت در بلایا دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: دودکش بخاری هرچه کوتاه‌تر و مستقیم باشد بهتر است. محل اتصالات دودکش نیز باید محکم باشد تا دود کش از جای خود بیرون نیاید. دودکش‌های بالای پشت‌بام باید دارای کلاهک مخصوص باشند و حداقل ۷۵ سانتی‌متر از سطح پشت بام بالاتر باشند. رنگ شعله وسایل گرمایشی یا پخت‌وپز باید آبی باشد، در غیر این صورت نشانه وجود نقص در وسیله (بخاری با شعله زرد و یا نارنجی بسوزد)، سیستم سوخت‌رسانی یا کمبود اکسیژن در محیط است. در این گونه مواقع نسبت به تعمیر و سرویس وسیله اقدام کنید.
دهقانی افزود: همچنین در فصل زمستان همه روزنه‌های جریان هوا را در منزل به خصوص در اتاق خواب یا محیط کار مسدود نکنید. در صورت امکان از یک شناساگر گاز منو اکسید کربن در منزل استفاده کنید. این وسیله به محض انتشار گاز منو اکسید کربن در فضای منزل با صدای زنگ شما را مطلع می‌کند و از خطر نجات می‌دهد. از قرار دادن منقل یا شعله باز در زیر کرسی اکیدا اجتناب کنید. از نصب آبگرمکن در حمام خودداری نمایید. از سوزاندن چوب یا ذغال درون خانه، چادر و محیط سربسته خودداری کنید. از روش کف و صابون در ناحیه اتصال شلنگ‌ها به وسیله گرمازا جهت اطمینان استفاده کنید. نحوه استفاده از وسایل گرمازا را بر اساس اقتضاء سن فرزندانتان، به آن‌ها بیاموزید. اتومبیل خود را در پارکینگ در بسته به مدت طولانی روشن نگه ندارید.
او با اشاره به کمک‌های اولیه در مسمومیت با گاز مونوکسید کربن اظهار کرد: خیلی فوری مصدوم را از منطقه آلوده وارد هوای آزاد کنید، کمربند و یقه مصدوم را شل کنید و راه هوایی را باز نگه دارید، سریعا با اورژانس (۱۱۵) و در صورت نیاز آتش نشانی (۱۲۵) تماس بگیرید، در صورت توان احیاء قلبی – ریوی را آغاز کنید، وسیله گرمازا را خاموش و در و پنجره‌ها را باز کنید.
شایع‌ترین علل مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن
از شایع‌ترین علت‌های گاز گرفتی و مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱- چک‌نکردن وضعیت دودکش (سلامت دودکش و مکش مناسب) قبل از نصب و راه‌اندازی بخاری و شومینه
۲- لانه‌سازی پرندگان روی خروجی دودکش، یا مسدودشدن با زباله و نخاله‌های ساختمانی
۳- محکم نبودن یا چفت نبودن اجزای دودکش (لوله‌ها و زانویی‌ها)، ضربه خوردن و جداشدن لوله‌های دودکش یا زانویی از وسیله حرارتی یا دریچه دودکش دیوار (در اثر برخورد افراد، بازی بچه ها، برخورد جاروبرقی یا ...) و عدم دقت در اتصال و ایمن‌سازی دودکش
۴- استفاده از لوله‌های خرطومی یا آکاردئونی بعنوان دودکش؛ انتشار گاز CO بدلیل عدم اتصال مطمئن این لوله‌ها به وسیله حرارتی و دریچه دیوار و ایجاد سوراخ‌های ریز در لوله
۵- کج‌شدن، خم شدم یا افتادن دودکش یا کلاهک در اثر باد شدید یا قرار داشتن خروجی دودکش در گوشه یا کنج دیوار با کلاهک غیراستاندارد و مختل شدن مکش دودکش در اثر باد شدید و حتی خطر ورود باد به داخل دودکش و درنتیجه پس زدن دودکش
۶- دودکش‌های کم‌ارتفاع؛ بیرون‌زده از پنجره‌ها و دیوارها و رها شده در بالکن یا نمای ساختمان؛ بدون ارتفاع مناسب، بدون عایق و بدون کلاهک H و موثر در ایجاد پدیده مکش معکوس
۷- بستن تمام منافذ و راه‌های ورود هوای تازه حتی دریچه‌های تعبیه شده برای تامین هوا؛ کاهش سطح اکسیژن، بدسوزی، تولید و انتشار CO، مختل شدن کارکرد دودکش و حتی موثر در ایجاد پدیده مکش معکوس
۸- گازگرفتگی به علت بروز پدیده مکش معکوس.
علت: دودکش‌های کم ارتفاع، مسدود یا فاقد مکش (بند۶) و بستن تمام منافذ و راه‌های ورود هوای تازه (بند۷) و وجود یک یا چند کانال پرقدرت و مرتفع، مانند: کانال کولر مرتفع تا پشت بام (درصورت نبستن و نپوشاندن دریچه‌های کولر)، هواکش سرویس بهداشتی و حمام، رایزر لوله‌های تاسیسات (درصورت باز بودن پنجره رایزر) و حتی راه‌پله ساختمان چندطبقه (از طریق دریچه بالای درب ورودی)
۹- استفاده از ذغال، اجاق خوراک‌پزی یا چند شعله اجاق‌گاز و حتی بخاری (بدون اتصال دودکش) برای گرمایش خانه یا محل کار یا استفاده از بخاری بدون دودکش در فضای کوچک و بسته
۱۰- گازگرفتگی با قراردادن دودکش بخاری در ظرف آب
۱۱- نصب آبگرمکن در داخل حمام یا رختکن و یا گرم کردن حمام با بخاری، چراغ، پیک‌نیک یا اجاق خوراک‌پزی؛ یا عبور دودکش از فضای داخل یا سقف کاذب حمام
۱۲- عدم مکش مناسب دودکش موتورخانه و پس‌زدن دودکش و انتشار محصولات احتراق و گاز CO از طریق رایزرها و راه‌پله‌ها به کل طبقات ساختمان
۱۳- شکستگی دودکش‌های داخل دیوار و وجود ترک و درز روی دیوارها بویژه در اتاق‌های خواب و حمام (فضاهای کوچک)
۱۴- گازگرفتگی در فضای بسته و کوچک "چادرهای مسافرتی" با اجاق پیک‌نیک، اجاق خوراک‌پزی و حتی ذغال
۱۵- گازگرفتگی داخل خودرو و اتاقک جلوی کامیون‌ها و تریلی‌ها؛ بدلیل روشن کردن پیک نیک در فضای کوچک و بسته
۱۶- گازگرفتگی در ویلاها، باغ ویلاها، مهمانسراها و ... که در تعطیلات سکونت پیدا می‌کنند؛ بعلت راه اندازی و روشن کردن بخاری، شومینه، آبگرمکن یا پکیج بدون چک کردن دودکش‌ها و عدم رعایت نکات ایمنی
۱۷- جدا کردن دودکش‌ها برای تمیزکردن دیوار یا زمان خانه تکانی و فراموش کردن یا عدم دقت در اتصال مجدد، محکم و مطمئن دودکش
با کمی احتیاط می‌توان از مسمومیت و مرگ با مونوکسیدکربن جلوگیری کرد، پس بهتر است برای حفظ سلامت خود و اعضای خانواده نکات ایمنی را در فصل سرد سال رعایت و از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده کرد.