تربیت قرآنی مهم‌تر از حفظ قرآن است

حلقه وصل:

طرح آیات رویش بنیاد خیرین انصارالقرآن هدفگذاری خاص و ویژه‌ای برای خود تعریف کرده است. بنیاد خیرین انصارالقرآن برای رسیدن به این هدف‎گذاری پیش از شروع اجرایی شدن طرح، برای مدرسان کارگاهی برگزار کرده بود تا مربیان قرآنی بیشتر با نوع سیاست‌گذاری و چگونگی آموزش قرآن‎آموزها آشنا شوند. با ام‌البنین خلیلی سوادکوهی، مدرس طرح آیات رویش در شهر رباط‌کریم، در مورد تفاوت تدریس بر اساس رویکرد طرح آیات رویش با سایر تدریس‌های قرآنی که در سطح کشور صورت می‎گیرد و اینکه این نوع از تدریس چقدر می‎تواند در نهادینه کردن تربیتی قرآنی در بچه‎ها موثر باشد گفت‎وگو کردیم. خانم خلیلی لیسانس الهیات دارد و 16 سال است که قرآن تدریس می‌کند.
***
خانم خلیلی! شما از چه زمانی و از چه طریق با بنیاد خیرین انصارالقرآن و مشخصا طرح آیات رویش آشنا شدید؟
مسئولان طرح آیات رویش در تیرماه سال 1395 از ما دعوت کردند تا برای گذراندن دوره‎های آموزش این طرح به مشهد برویم. محوریت این دوره‏ها هم این بود که ما با چگونگی تدریس به بچه‏ها آشنا شویم. من قبل از اینکه به مشهد بروم و با طرح آیات رویش آشنا شوم، این طرح را در عمل اجرا می‌کردم. طرح، طرح قشنگی است و البته بدون عیب و ایراد نیست. این امر خیلی خوبی است که فقط برای بچه‎های کمیته امداد برگزار می‏شود ولی ای کاش این طرح برای بچه‎های تمام قشرهای جامعه اجرا می‏شد تا تمام بچه‎ها بتوانند از مزیت‎های این طرح استفاده کنند. من چندین سال است که در حوزه قرآن، تجربه تدریس دارم و به نظرم نباید این طرح عجله‎ای باشد. الان مسئولین طرح آیات رویش برای ما محدودیت زمانی قائل شدند؛ یعنی گفتند که از این زمان تا آن زمان فرصت داریم مثلا پانزده شانزده سوره را تدریس کنیم. درصورتی‎که اگر فرصت بیشتر باشد هم بچه‎ها به مرور زمان سوره‎ها را حفظ می‎کنند و هم بیشتر از این می‏شود بر روی پیام قرآنی آیات کار کرد. اگر این اتفاق بیفتد عالی می‌شود. طرح آیات رویش تاکید دارد که اگر تا فلان تاریخ بچه‌ها سوره را حفظ نشدند اشکال ندارد، پیام قرآنی آن را حفظ کنند. این روش در کار ما خلل ایجاد می‎کند. از طرف دیگر اکثر بچه‎هایی که در این طرح ثبت‎نام کردند حتی سوره توحید را هم بلد نیستند و ما فرصت می‎خواهیم تا در ابتدا بتوانیم اینها را با قرآن انس بدهیم. آنها قرآن را دوست داشته باشند تا برای آمدن به کلاس‎ها رغبت پیدا کنند و بعد طرح را اجرا کنیم. ولی وقتی با محدودیت زمان مواجه می‏شویم چیزی که ما دوست داریم اتفاق نمی‎افتد. من پیش از دوره‎های طرح آیات رویش طرح معلم را گذرانده بودم و ما عملا داشتیم با روش تدریس طرح آیات رویش پیش می‎رفتیم. به بچه‎ها قصه‌هایی درباره سوره‌ها یا آیات قرآن می‌گفتیم و داستان‌هایی که برایشان تعریف می‌کردیم بچه‌ها را خیلی علاقمند کرده بود و زمان مناسب هم داشتیم و بچه‏ها آیات را حفظ می‎کردند. خوشبختانه طرح آیات رویش بر روی این موضوع تاکید ویژه دارد ولی زمانش کافی نیست. جزوه‌ای که به بچه‌ها دادند، کمی ایراد دارد. نکته اولش این است که کمی سنگین است و نمی‎توان آن را برای همه بچه‌ها در نظر گرفت. تدریس این جزوه برای مقطع دوم تا چهارم سخت است و برای مقاطع پنجم و ششم مناسب‎تر است. در جاهایی معنای کلمه و جمله با همدیگر فرق می‌کند و اینها باعث می‏شود که بچه‎ها در معنی مردد شوند و جزوه هم اینقدر سنگین است که دانش‎آموزان با یک نگاه می‏ترسند. کاش این جزوه فقط دست معلمان بود و به دست دانش‌آموزان نمی‌رسید. ما خودمان چکیده‌اش را به آنها می‌گفتیم و اگر ایرادی داشت، خودمان برطرف می‌کردیم. الان چون دست دانش‌آموزان است، بچه‎های کوچکتر با دیدن این جزوه سنگین می‌ترسند. طراحی صفحات جزوه هم شیک نیست و فوت آن هم ریز است. هر چقدر صفحات شاد و رنگی باشد، علاقه بچه‌ها بیشتر می‌شود. بچه‎ها به طراحی و نوشتار قرآن هم نگاه می‎کنند و دیدیم که بچه‎ها می‌گویند ما این قرآن را نمی‌خواهیم و آن قرآن را می‌خواهیم. چون آن قرآن قشنگ‌تر است... پس برای بچه‏ها طراحی و نوع نوشتار قرآن هم مهم است.

شما گفتید که پیش از طرح آیات رویش روش تدریس این طرح را مورد استفاده قرار می‎دادید و سعی می‏کردید در قالب داستان‎های قرآنی قرآن‎آموزان را تربیت قرآنی کنید. با توجه به اینکه در زمینه تدریس سابقه طولانی دارید فکر می‎کنید طرح آیات رویش چه افزوده‎ای بر این نوع از تدریس داشته است؟
به نظرم شاید طرح آیات رویش یک جرقه در این زمینه است، چون این طرح از قبل بوده و فقط ممکن است که به این تعداد نبوده باشد. شاید محدود بود و شاید هم اصلا نبود و من به شکل تجربی داشتم اجرا می‏کردم. طرح آیات رویش این نوع از تدریس را بین کسانی که در دوره‎هایش شرکت کرده بودند جا انداخت. چون این طرح تاکید دارد که آموزش قرآن صرفا این نیست که بچه قرآن را حفظ کند و فقط روخوانی یا روان‌خوانی یاد بگیرد، مفهموم آیات هم خیلی قشنگ است، داستان‌های سوره‌های مختلف قرآن خیلی قشنگ است و باید به آنها هم توجه کرد. معلمانی هم که دارند این طرح را اجرا می‌کنند، این طرح را خوب می‎دانند.

نقطه مرکزی طرح آیات رویش تربیت قرآنی است تا آموزش روخوانی قرآن؛ یعنی این طرح با این هدف در حال اجراست که بتواند ارزش‎های رفتاری و گفتاری قرآنی را در گفتار و رفتار بچه‌ها نهادینه کند. شما رسیدن به این هدف را چقدر قابل دسترس می‎دانید؟
ما بالای چهل حدیث درباره تلاوت و انس با قرآن داریم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «فرزندم از خواندن قرآن غافل نباش. زیراکه قرآن، دلِ مرده را زنده می‌کند و از فحشا و زشتی انسان را بازمی‌دارد.» با توجه به تجربه پانزده شانزده ساله‎ای که در این عرصه دارم، اولین صحبتم با مادرانی که فرزندان‌شان را می‌آوردند، این است که من در ابتدا برای بچه‌ها سخت نمی‌گیرم و به دنبال این نیستم که بچه‏ها صرفا قرآن یاد بگیرند. روش تدریس ما از همان ابتدا ایجاد انگیزه و انس با قرآن است. با همین روش که مورد تاکید طرح آیات رویش هم هست، بچه‌هایی که سر کلاس می‌آمدند تغییر می‌کردند؛ یعنی دخترانی که می‌آمدند اگر با چادر نبودند، بعدا چادر سرشان می‌کردند. همه اینها از معجزات قرآن است. بودند بچه‌های کوچکتر که نماز نمی‌خواندند و پدر و مادرشان دوست داشتند که بچه‌هایشان نمازخوان باشند، ما برای این بچه‏ها انگیزه ایجاد کردیم و نماز خواندند. لذا معتقدم همه معلمان باید دغدغه‌شان این باشد که رفتار بچه‌ها قرآنی باشد، نه اینکه صرفا بچه‌ها قرآن را حفظ کنند. البته خود خواندن قرآن هم به مرور زمان اثر می‌گذارد، ولی شاید اصل مطلب را بچه‌ها نفهمند. این هدف طرح آیات رویش است و این خیلی خیلی عالی است. ولی این تاثیرگذاری منوط بر این است که ما عجله نکنیم. باید اجرایی شدن طرح را در اختیار خود معلمان بگذاریم تا آنها بر اساس میزان یادگیری بچه‌هایشان و گرایش آنها، ایجاد انگیزه کنند و یواش‌یواش پیش بروند. طرح آیات رویش منِ معلم را بیشتر روشن می‌کند که وظیفه‎ام برای تربیت قرآنی بارآمدن بچه‎ها چیست. آرزوی من این است که طرح آیات رویش در سراسر کشور و برای همه قشرها اجرا شود.

استقبال خانواده‎ها چطور بود؟ آیا برای خانواده‎ها به اندازه کافی تفاوت تدریس در طرح آیات رویش با سایر کلاس‎های قرآنی که برگزار می‏شود، تبیین شده است؟
دیدگاه خانواده‌ها متفاوت است. خانواده‌ای که دغدغه‌اش این است که فرزندشان با محوریت قرآن بزرگ شود، فرق می‎کند با خانواده‎ای که مثلا مادر خانواده دغدغه‎اش هزار نوع مسائل و مشکلات مالی و... است. اگر خانواده‎ای این نوع تربیت برایش مهم نباشد و فرزندش فقط به این کلاس‎ها بیاید و برود، طبیعتا ما را به آن انگیزه و هدفی که داریم نمی‏رساند. در مجموع اگر خانواده‎ای از انگیزه اول برخوردار باشد، قطعا استقبال می‌کند که فرزندش در کلاس‎های طرح آیات رویش شرکت کند. خیلی از مادران هستند که می‌آیند و به خود من می‌گویند که بچه‌های‌ ما از وقتی در این کلاس‎ها شرکت کردند از نظر رفتاری خیلی تغییر داشتند. ولی برای بعضی از خانواده‌ها هنوز این دغدغه و انگیزه ایجاد نشده است و کمتر استقبال کردند. بچه‌های ما اکثرا از اطراف شهر رباط‎کریم می‏‎آیند و دغدغه رفت و آمد دارند. برخی از آنها مادر یا پدرشان را از دست دادند یا پدر و مادرشان از هم جدا شدند... به هر دلیلی مادرشان خانه نیست که آنها را سر موقع بیدار کند و به شکل نامرتب در کلاس‌ها حضور می‏یابند. این مشکل هم الحمدالله با پیگیری‎هایی که انجام دادیم رو به کاهش است. خواهش من از عزیزانی که در مجموعه بنیاد خیرین انصارالقرآن هستند این است که این کاستی‎ها را برطرف کنند تا کار همان‏طوری که یک مادر از ما انتظار دارد یا منِ معلم انتظار دارم پیش برود تا بتوانیم بچه‌ها را قرآنی تربیت کنیم. تمام دغدغه ما همین است که بچه‌هایمان قرآنی تربیت شوند. بچه‌ها معصوم هستند و تربیت دست خانواده‌ها و معلمان و جامعه است وگرنه بچه‌ها هیچ بدی ندارند. داستانی هم که ما برای بچه‌ها تعریف می‌کنیم آنها را دگرگون می‌کند و واقعا عوض می‌‌شوند. ما بچه‏ها را گلزار شهدای گمنام برده بودیم، مشخص بود که آنها احساس مسئولیت می‌کردند. یا وقتی می‎خواهیم کلمه «حافظ» به معنای نگهبان را برای آنها توضیح دهیم برایشان از مدافعان حرم و نقش نظامیانی که از مرزهایمان نگاهبانی می‎کنند، می‎گوییم و بچه‎ها با این داستان‎ها خیلی روشن می‏شوند و نسبت به مسائل آگاهی پیدا می‎کنند.