به گزارش سرویس دفاع و امنیت حلقه وصل، یکی از مهمترین و خاص ترین برنامه های موجود در صنایع نظامی و ارتش های مهم دنیا، طراحی و توسعه سیستم های نظامی بدون سرنشین است که در سالهای اخیر شدیدا توسعه پیدا کرده و البته در این زمینه، بخش هوایی از دیگر حوزه ها همیشه جلوتر بوده است اما در زمین، دریا و زیر دریا نیز تجهیزات و سامانه های بدون سرنشین ها به فعالیت پرداخته و کم کم در این حوزه ها نیز کنترل شونده های از دور وارد خدمت شده اند.
در این میان، یکی از بخش های بسیار چالش انگیز برای رقابت و گسترش قلمروها، سامانه های نظامی بدون سرنشین زیر آب است؛ جایی که ارتباط با یک سامانه بدون حضور انسان در آن بسیار سخت بوده و کوچک ترین اشتباهی می تواند به از دست رفتن آن تجهیزات گران قیمت و حساس منجر شود. در طول سالهای اخیر، نیروهای مسلح کشورمان برنامه های مختلفی را برای طراحی و تولید تجهیزات نظامی بدون سرنشین برای فعالیت در سطح و زیر سطح دریا اجرا کرده اند کهبه علت حساسیت های مختلف، همواره تصاویر و اطلاعات کمی از آن در اختیار رسانه ها و افکار عمومی قرار گرفته است اما بر اساس تصاویر منتشر از مراسم تحویل شناورهای تندرو به سپاه در روزپنج شنبه ۸ خردادماه، مشخص می شود که گام های مهمی در این حوزه برداشته شده و اکنون نیروی دریایی سپاه مشغول عملیاتی کردن یک زیردریایی بدون سرنشین نسبتا بزرگ (در مقایسه با نمونه های موجود در کشور و حتی جهان) است. در این گزارش نگاهی به این نوع سامانه ها و اهمیت آن برای نبرد در فضای خلیج فارس خواهیم داشت.
جهان به دنبال شناورهای زیر سطحی بدون سرنشین
شناورهای زیردریایی بدون سرنشین چند سالی است که از گونه های فعال در حوزه های تحقیقاتی و مدل های مخصوص امور علمی در مباحثی چون زیست شناسی و تحقیق در خصوص جانداران، زندگی ناشناخته زیر آبی یا نجات خدمه زیردریایی های سرنشین دار، به سمت مباحث تخصصی تر نظامی رفته اند و حتی اخیرا شرکت بویینگ در آمریکا قراردادی را با نیروی دریایی این کشور برای ساخت زیردریایی های بدون سرنشین به اسم Echo Voyager به امضاء رسانده است.
طبق اعلام رسمی، این بدون سرنشین زیر آبی توان حرکت تا برد ۱۲ هزار کیلومتر را داشته و می تواند به انواع مختلفی از تسلیحات و سیستم های حسگر برای عملیات های شناسایی بسته به نیاز عملیاتی مجهز شود. توان حمل محموله در این زیردریایی نیز ۸ تن است و از ترکیب گیرنده جی پی اس، سیستم های مسیریابی اینرسیایی و سامانه های حسگر و مکان یاب زیر دریا برای فهمیدن مسیر خود بهره می برد.
شناور Echo Voyager
انگلستان از دیگر کشورهایی است که در حال حاضر برنامه هایی را برای توسعه زیردریایی های بدون سرنشین در دست دارد و اخیرا قراردادی را با یک شرکت داخلی برای توسعه یک نمونه اثباتگر فناوری از این نوع وسیله ها به امضاء رسانده اما فعلا خبری از عملیاتی کردن چنین سامانه هایی در بخش های رزمی این کشور مدعی در حوزه دریا نیست.
کره جنوبی هم طرحی موسوم به ASWUUV را در دستور کار دارد که اولین نمونه از آن در سال ۲۰۱۹ میلادی به نمایش درآمده است. این زیردریایی کوچک و بدون سرنشین به نظر در نقش یک سیستم برای کشف و شناسایی زیردریایی های دشمن به حساب آمده و اطلاعات را با دیگر شناورها به اشتراک خواهد گذاشت. مشخص نیست که این زیردریایی مسلح خواهد بود یا خیر.
نمونه ای از طرح ASWUUV کره جنوبی
زیردریایی های بدون سرنشین چینی در جریان یک رژه
روسیه برنامه ای موسوم به Project ۷Р۲۲ Garmoniya-GUIDE را در دست توسعه دارد که شناوری زیر آبی بدون سرنشین با توان استفاده از سیستم های مختلف برای ماموریت های گوناگون است. در کشور چین نیز در جریان یکی از رژه های اخیر گونه ای از زیردریایی های کوچک و بدون سرنشین به نمایش گذاشته شده اند که به نظر برای امر شناسایی، کاربرد دارند اما هنوزاطلاعات آنچنانی از این شناور در دسترس نیست.
نکته مهم در خصوص زیردریایی های بدون سرنشین این است که این فناوری و این کلاس از تجهیزات در ابتدای راه بوده و هنوز در هیچ نقطه ای از جهان به سطح بلوغی که برای نمونه در پرنده های بدون سرنشین رسیده، نرسیده اند، ولی این پیش بینی دور از ذهن نخواهد بود که دهه فعلی میلادی که در ابتدای آن هستیم شاهد توسعه و ظهور هر چه بیشتر شناورهای زیر آبی بدون سرنشین باشیم.
سپاه پاسداران و عرصه شناورهای بدون سرنشین دریایی
در بحث سیستم های بدون سرنشین، سپاه همیشه در منطقه غرب آسیا پیشرو بوده اما عمده نام های موجود در ذهن مان به پرنده های بدون سرنشین یا پهپادهای این نیرو باز می گردد. در عین حال، اولین گام سپاه پاسداران در حوزه ساخت شناورهای بدون سرنشین را می‌توان شناور تندروی «یامهدی» برشمرد که طبق اطلاعات اعلام شده در مستندهای رسانه ملی، مجهز به سه جایگاه پرتاب راکت بوده و همچنین می‌تواند با حمل مواد منفجره تبدیل به یک بمب متحرک در دریا شود و به بدنه ناوهای دشمن اصابت کند.
از سویی بدنه کامپوزیتی و حجم کوچک این قایق که به نظر می رسد طولی کمتر از ۱۲ متر و ارتفاعی ۱.۵ متری دارد باعث شده تا سطح مقطع راداری آن در دریا پایین باشد و احتمال اصابت آن توسط سامانه‌های دفاع سطحی دشمن پایین بیاید.
شناور بی سرنشین یا مهدی در حال شلیک راکت در جریان یک رزمایش
اما در بحث ساخت زیردریایی بدون سرنشین، حلقه وصل یکی از اولین رسانه های ایرانی بود که به این مسئله پرداخت. در سال ۹۴ و در گفتگویی با سردار فدوی فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه در خصوص ورود زیردریایی به یگانهای رزمی ندسا، این فرمانده ارشد نیروهای مسلح کشورمان این طور اعلام کرد: امیدواریم که تا پایان برنامه پنج ساله پنجم که زمان زیادی هم به پایان آن نمانده است، کارهای اولیه مربوط به این زیرسطحی را به پایان برسانیم تا قابل ارائه باشد.
زیردریایی سپاه در جریان آزمایش - به ابتدا و انتهای شناور که در عکس با فلش مشخص شده دقت کنید
اما حالا و با تصویری که در مراسم تحویل شناورهای تندرو به نیروی دریایی سپاه منتشر شده، مشخص شد که سپاه قدم های مهمی را در زمینه زیر سطحی ها برداشته و به نظر توسعه یک زیردریایی بدون سرنشین که در دستور کار بوده، به نتایج قابل قبول و عملیاتی رسیده است. اگر به تصویری که در بالا درج شده و نقاط مشخص شده روی آن دقت کنید، مشخص می شود پوشش فلزی روی سطح زیردریایی که دو نفر روی آن ایستاده اند بخشی از سطح رویی شناور بوده و شخصی که در جلو نشسته است نوعی سیستم کنترل شبیه به سیستم هدایت پرنده های بدون سرنشین را در دست دارد.
در وهله اول آنچه از این عکس می توان برداشت کرد آن است که ما با یک زیردریایی بدون سرنشین در شکل و ظاهر سری غدیر اما کوچک تر از آن و بدون پل فرماندهی رو به رو هستیم. اندازه مذکور و نحوه هدایت آن نشان میدهد که بعید است انسانی درون زیردریایی قرار بگیرد و با اضافه شدن سطح فلزی و امکان حضور افراد آزمایشگر و احتمالا اضافه شدن برخی گیرنده ها و حس گرها، انجام آزمایشات ممکن شده است.
فراموش نکنیم که نیروی دریایی سپاه ماموریت تامین امنیت و انجام عملیات رزمی در تنگه هرمز و خلیج فارس را دارد. این محدوده عملیاتی در جنوب کشور، فضایی به نسبت کوچک و کم عمق با وجود جزایر ایرانی گوناگون است. در بحث نحوه ارتباط با این شناور زیر سطحی نیز احتمالا سپاه به سمت توسعه امواج فرکانس پایین برای ارتباط برد بلند زیر آبی رفته که با توجه به مساحت نسبتا کم منطقه مورد نظر و البته سواحل طولانی کشور ما، فناوری غیر قابل دستیابی محسوب نخواهد شد.
پیش از این نیز سرلشکر سلامی فرمانده کل سپاه مهرماه سال ۹۸ با تأکید بر اینکه باید به سوی تولید شناورهای بدون سرنشین حرکت کنیم، گفته بود: دستیابی به چنین دستاوردی با توجه به دانشی که در اختیار داریم امکان‌پذیر است.
طبیعتا در این مرحله نمی توان ماموریت خاصی را برای این شناور تعریف کرد و مشخصا نیاز به اطلاعات و تصاویر بیشتر از آن است اما با توجه به ماهیت وضعیت خلیج فارس و سابقه سپاه در این بخش می توان گزینه هایی مثل حمل اژدر یا حتی استفاده از آن به عنوان یک پلتفرم انتحاری سنگین برای حمله از پایین و ایجاد انفجار در حجم بالا و غرق کردن شناورهای سنگین را در خصوص آن پیش بینی کرد.
با این اوصاف، آنچه که تا به اینجا می توان با اطمینان گفت این است که برنامه زیر سطحی های سپاه با موفقیت از مرحله طراحی و بررسی روی رایانه و فرضیات علمی، گذر کرده و به آزمایش های دریایی رسیده است و با عملیاتی شدن چنین سامانه هایی، علاوه بر به دست آمدن یک گزینه مهم و جدی برای غرق کردن و آسیب جدی وارد کردن به هر شناور سطحی و زیرسطحی در منطقه، ایران وارد باشگاهی خاص در میان نیروهای مسلح جهان خواهد شد که حاضران در آن حتی به اندازه انگشتان یک دست هم نیستند.