۵ پیشنهاد برای تبدیل ایران به راه ابریشم هوایی

به گزارش حلقه وصل،  مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی و تحلیل ایده راه ابریشم هوایی و پیشنهادات و چالش ها در اینباره پرداخت و مواردی در این حوزه مطرح شد. 

در مقدمه این گزارش آمده است: کریدور آسیای شرقی به اروپا و بالعکس از دیرباز به عنوان یک شاهراه اصلی مطرح بوده است.

 طی سالهای اخیر کشور چین به عنوان یکی از مقاصد این راهگذر مهم تلاش کرده تا با مطرح کردن ابتکار  و سرمایه گذاری در آن زمینه را برای تقویت این شاهراه در سه بخش زمینی، دریایی و  هوایی فراهم آورد.

کشورمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی در میانه این شاهراه قرار گرفته و ویژگی های ممتازی جهت تبدیل به یک قطب ترانزیت مسافر و بار دارد.

براساس بررسی های انجام شده سرمایه گذاری در زمینه توسعه زیرساختهای فرودگاهی با هدف ارتقای ظرفیت و تبدیل فرودگاه های بین المللی کشور  به فرودگاه قطب، اعتمادسازی جهانی و افزایش امنیت فضای پروازی کشور و اعطای آزادی های پنجم و  ششم هوانوردی (سیاست آسمان باز) به خطوط هوایی کشورهای آسیای شرقی و اروپایی به منظور ترانزیت مسافر از فرودگاه های قطب کشور ازجمله مهمترین گامهای اجرایی پیوستن به مسیر جاده ابریشم هوایی است.

در بخشی از این گزارش آمده است: در شرایط کنونی مشارکت ایران در ابتکار کمربند و راه باید با درایت، دوراندیشی و آینده نگری مورد بررسی قرار گیرد، در این راستا آنچه بیش از هر مورد دیگری می تواند ایران را در این ابتکار بدون  جایگزین و بی بدیل مطرح سازد، ابتکار است؛ این ابتکار بر آن است که با بهره مندی از فضای کشور که در ارتباط بین شرق آسیا (مرکز تولید کالا و خدمات صادراتی به غرب) و اروپا (مرکز واردات و مصرف کالاها و خدمات تولیدی شرق) قرار دارد، تسهیلات لجستیکی و ترانزیتی فراهم آورد. 

فضای ایران برای معرفی کریدور هوایی راه ابریشم هوایی پتانسیلی است که می تواند در صورت معرفی در سطحی گسترده در فضای رسانه ای، موجب نزدیکی بهره مندان از آن، شامل شرکت های هوایی، بهره مندان مستقیم و غیرمستقیم، کاهش آلودگی، صرفه جویی در مصرف سوخت و افزایش درآمدها برای ذینفعان ازجمله ایران با کمترین سرمایه گذاری و بیشترین بهره وری اقتصادی باشد. 

بنابراین گزارش ابتکار کمربند ـ راه کشور چین نمونه ای از طرحهایی است که نشان می دهد قرار گرفتن در مسیر کریدور آسیای شرقی به اروپا دارای چه میزان اهمیت است. چین به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی طی سال های  اخیر تلاش کرده خود را به عنوان یک بازیگر اصلی در این کریدور مطرح کند کریدوری که یک سوی آن کشورهای آسیای شرقی با اقتصادهای نوظهور و قدرتمند و سوی دیگر آن کشورهای اتحادیه اروپا با سطح فناوری و توان صنعتی بالا است.

قرار گرفتن کشورمان در میانه این جریان مالی، فناوری و صنعتی یک  موهبت خدادادی است که باید به نحو احسن از آن استفاده کرد. 

از منظر هوانوردی فاصله طولانی میان اروپای غربی و کشورهای خاور دور سبب می شود پروازهای خطوط هوایی این کشورها از فراز منطقه خاورمیانه عبور کنند این بدین معناست که این پروازها یا با استفاده از هواپیماهای دوربرد از فراز این منطقه عبور می کنند و یا با استفاده از هواپیماهای میانبرد مجبور به توقف در یکی از کشورهای خاورمیانه، سوختگیری و ادامه حرکت خود به سمت مسیر مقصد خواهند بود.

در هریک از این دو حالت مزایای اقتصادی قابل توجهی نصیب کشورهایی می شود که بتوانند از این موقعیت ژئواستراتژیک بهره برداری کنند.

بنابراین گزارش فرصت های اقتصادی این موضوع شامل درآمدهای هوانوردی (کسب درآمد از پروازهای عبوری از فراز آسمان کشور)، پروازهای ترانزیت شامل فروش سوخت، دریافت حق الزحمه خدمات فرودگاهی و توسعه بازار خُرده فروشی است.

 برای تحقق این موضوع از منظر زیرساختی افزایش ظرفیت فرودگاه های بین المللی کشور (ازجمله فرودگاه امام خمینی و  فرودگاه های بین المللی مناطق آزاد ازجمله فرودگاه کیش و چابهار) و تبدیل آنها به فرودگاه قطب با هدف توسعه پروازهای ترانزیت مهمترین مسئله موجود است. 

از منظر حقوقی و فنی کشورمان باید تفاهمنامه سیاست آسمان باز را با کشورهای اروپایی و آسیای  شرقی امضا کرده و این سیاست را برای فرودگاه های بین المللی و ترانزیت کشور اجرایی کند.

طبق این تفاهمنامه و براساس آزادی های پنجم و ششم هوانوردی، خطوط هوایی کشورهای آسیای شرقی و اروپایی  اجازه توقف در فرودگاه های کشور، بارگیری مجدد و سوار کردن مسافران ایرانی را خواهند داشت. 

این روند می تواند در شرایطی که ناوگان هواپیماهای کشورمان کیفیت لازم برای رقابت با کشورهای همسایه را ندارند، راهگشای شکوفایی اقتصادی کشور در حوزه هوانوردی باشد و فرصت های اقتصادی سرمایه گذاری مناسبی را برای کشور ایجاد کند. 

در راه دستیابی به این هدف راهبردی رقبای بین المللی زیادی در منطقه  شکل گرفته اند که با مزایای رقابتی کمتر به لطف سرمایه گذاری مناسب و بهره بردن از شرایط سیاسی  کشورمان توانسته اند بازار منطقه را در اختیار بگیرند.

 هم اکنون کشورهای امارات متحده عربی، قطر و ترکیه اصلی ترین رقبای کشور در این بازار هستند. 

عمان، بحرین، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و حتی گرجستان باآگاهی از فرصت ایجاد شده، اقدام به سرمایه گذاری برای توسعه فرودگاه  قطب و بهره بردن از بازار منطقه کرده اند. 

طی سال های اخیر یک نزاع جدی میان کشورهای اروپایی و خطوط هوایی کشورهای حاشیه خلیج  فارس شکل گرفته است،کشورهای اروپایی معتقدند خطوط هوایی کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله امارات، قطر و اتحاد با استفاده از یارانه های دولتی سنگین ناوگان خود را تجهیز کرده و قواعد رقابت در حوزه هوانوردی را برهم زده اند؛ تقویت این خطوط هوایی سبب تضعیف بازار خطوط هوایی اروپایی شده است. 

نزاع شکل گرفته فرصتی را برای سایر کشورهای منطقه ازجمله ایران به وجود آورده است تا بتوانند با همکاری کشورهای اروپایی بخشی از بازار کشورهای قطر و امارات را از آن خود کنند. 

اعطای آزادی پنجم و ششم هوانوردی به کشورهای اروپایی در این شرایط می تواند یک بازی برد ـ برد برای ایران و  اروپا باشد. 

در پایان این گزارش آمده است: به عنوان جمع بندی موارد ذیل را می توان تحت عنوان گام های اجرایی یک برنامه راهبردی چهارساله طرح برشمرد. 

۱ .تکمیل کار مطالعاتی، برگزاری یک پنل هم اندیشی با حضور متخصصان و صاحبنظران داخلی با  هدف جمع بندی نظرات و درنهایت برگزاری همایش بین المللی با هدف معرفی برنامه کشورمان در زمینه توسعه فرودگاه قطب و پیوستن به کریدور پروازی اروپا به آسیای شرقی و بالعکس.

۲ .توسعه زیرساخت ها ازجمله فرودگاه های بین المللی و مراکز کنترل ترافیک با هدف تبدیل فرودگاه های بین المللی کشور به فرودگاه قطب و جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی. 

۳ .انجام برخی اقدامات اصلاحی در زمینه ارتقای امنیت فضای پروازی کشور ازجمله اصلاح کریدورهای پروازی با هدف کوتاه کردن مسیر عبوری پرواز خطوط هوایی خارجی و ترغیب آنها به پرواز از فراز آسمان ایران. 

۴ .امضای تفاهمنامه سیاست آسمان باز با کشورهای آسیای شرقی و اروپا و اعطای آزادی پنجم و ششم هوانوردی به خطوط هوایی این کشورها در جهت توسعه فرودگاه قطب کشور و افزایش مسافر و بار ترانزیت شده از فرودگاه قطب کشور. 

۵ .تقویت و نوسازی ناوگان هوایی کشور با خرید هواپیماهای نو با رویکرد در اختیار گرفتن بازار حمل و نقل هوایی مسافر و بار در منطقه و جلوگیری از خروج ارز از کشور.