جشنواره‎ عمار از یک «اتفاق» تا تبدیل شدن به «نهاد»/ سپردن جریان توزیع به مردم

حلقه وصل: جشنواره مردمی فیلم عمار از «یزدان تفنگ ندارد»، «ایران سبز» و «پایان فراموشی» تا «منطقه پرواز ممنوع» راه طولانی اما مشخصی را طی کرده است. در این مسیر ده ساله، سیاست «خود راه، نمایدت که چون باید رفت» بیشتر از همیشه مسیر باثبات و جشنواره‌ای خود را سپری کرده و در یک نگاه کلان‏تر می‎توان گفت: نهضت جشنواره مردمی فیلم عمار به نهاد جشنواره مردمی فیلم عمار تبدیل شده است. سال ۱۳۸۹ با فاصله یک سال از جریان فتنه، نهضت جشنواره مردمی فیلم عمار برگزار شد و جریان جوانان بادغدغه، مومن و انقلابیِ اهل ساخت مستند و فیلم وارد میدان روشنگری شدند.

کارِ بلندمدت
در جشنواره نخست، همه برگزاری این رویداد فرهنگی را یک اتفاق می‎دانستند که بر اساس احساس تکلیف و در واکنش به اتفاقات یک سال اخیر شکل گرفته است و به‎زودی افول خواهد کرد. عمار تا دوره چهارم خود از طرف نهادهای فرهنگیِ تعریف شده کشور هم جدی گرفته نمی‎شد و بعد از برگزاری سه دوره؛ نه با آثار تولیدی خود، بلکه بعد از یک دیدار توانست دوران تثبیت خود را رقم بزند.

در اسفندماه سال ۱۳۹۱ سیاست‌گذاران و تولیدکننده‌های شاخص جشنواره مردمی فیلم عمار با رهبر معظم انقلاب دیدار کردند. رهبر معظم انقلاب در این دیدار به لزوم تربیت نیرو و کشف استعدادهای جدید، ورودِ با مجاهدت به عرصه فیلم‎سازی، تلاش برای خودسازی، داشتن بیان هنرمندانه و دوری از بیان بی‎هنر اشاره کردند و با تبیین ضعف عمیق در علوم انسانی و فیلمنامه‌نویسی تذکر دادند: «کار [شما] بلندمدت است». بعد از این دیدار عماریون ثابت‌قدم‌تر از دوره‌های قبل گام برداشتند و مورد توجه ویژه رسانه‎های رسمی قرار گرفتند.

جشنواره مردمی فیلم عمار در این سال‎ها در حوزه سیاست‌گذاری دو مسیر ویژه را برای خود تعریف کرد؛ اول: توجه به موضوعاتی که توسط جریان رسانه‌های تصویری کشور نادیده گرفته می‎شود. و دوم: میدان دادن به فیلم‌سازان دغدغه‎مندی که میدانی برای عمل و دیده‌شدن نداشتند. به لحاظ اجرایی همه ساله این جشنواره در شش بخشِ «نماهنگ»، «برنامه تلویزیونی»، «پویانمایی»، «فیلم ما»، «نقد، مقالات و پژوهش‌های سینمایی» و «فیلمنامه» برگزیدگان خود را معرفی می‎کند و جایزه ویژه «ننه عصمت» را به هنرمند برگزیده‎ جبهه فرهنگی انقلاب اهدا می‎کند.

عمار در ۱۰ دوره گذشته خود سعی کرده با افتتاحیه‎های هدفمند و هوشمندانه و اهدای آگاهانه جوایز، گفتمان‎سازی کند؛ دستاوردها و مطالبات بر‌زمین‌مانده انقلاب را در مسیری روشن و واقع‎بینانه به نمایش گذارد و با پی‌ریزی نقد درون‌گفتمانی، نقاط ضعف و قوت همه عرصه‌های نظام جمهوری اسلامی را نشان دهد.

نقد درون‌گفتمانی
در حوزه موضوع، این جشنواره در دوره دوم، فراخوانی در پنج موضوع صادر کرد: فتنه سال ۸۸، تاریخ انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی، جنگ نرم و نقد درون گفتمانی. عوامل عمار در طول این ۱۰ دوره همواره تاکید کرده‌اند: «همه آثاری که دارای رویکردِ همسو با مبانی انقلاب اسلامی دارند با هر موضوعی می‌توانند در بخش رقابتی جشنواره شرکت کنند.» اولویت‌های محتوایی بخش رقابتی جشنواره هم عبارت‎اند از: رویای ایرانی، پایش و پالایش اجتماعی، حافظه ملی، فتنه سال ۸۸، مقاومت جهانی، همت مومنانه و ملت قهرمان. جشنواره عمار در دهمین دوره خود به منظور پشتیبانی تئوریک از فعالیت‌های جبهه انقلاب در عرصه فرهنگ، هنر و رسانه، بخش «نقدها، مقالات سینمایی و پژوهش» را توسعه داد و آغاز به کار جشنواره علوم انسانی عمار را اعلام کرد. در این بخش نیز عناوین و سرفصل‎های اولویت‌داری مانند: مباحث نظری فرم، قالب و محتوا در سینما، نقد و بررسی سازمان تولید و تماشا در سینمای ایران، نقد و بررسی آثار ادوار جشنواره مردمی فیلم عمار، بررسی سینما، صداوسیما و سایر رسانه‌های جمعی از حیث عدالت رسانه‌ای، نقد و بررسی صداوسیما و... مورد توجه جشنواره عمار است.

فیلم ما؛ فیلم شما
جشنواره مردمی فیلم عمار به «نهضت تولید محتوای مردمی» نیز توجه ویژه دارد و بخش «فیلم ما» را برای معرفی سوژه‌ها از جانب مردم، تعریف کرده است. این بخش بیشتر نه با هدف سوژه‎یابی بلکه با هدف شناخت افراد مستعد فیلمسازی تعریف شده است و برگزیدگان آن برای شرکت در دوره‌های آموزشی سینمایی جشنواره در اولویت قرار دارند. بخش «فراخوان مردمی» جشنواره عمار نیز با هدف سوژه‎یابی برای تهیه محتوای آثار تولیدی عمار تعریف شده است. در این بخش هر یک از مردم، تشکل‌های مردمی و یا موسسات فرهنگی، اجتماعی، علمی و اقتصادی می‌توانند موضوعات و دغدغه‌های مدنظر خود را به فیلم¬سازان پیشنهاد دهند و با تعیین جوایز مادی و معنوی خود، آنان را به تولید اثر در آن موضوعات ترغیب کنند.

«مدرسه سینمایی عمار» نیز با هدف آموزش ضمن تولید، فعالیت‎های خود را در مجموعه آموزشی و تربیتی جشنواره عمار دنبال می‌کند. از مزیت‎های مدرسه سینمایی عمار برگزاری کارگاه‎های کاملا عملیاتی و توجه ویژه به سینمای داستانی است که فیلم‎های داستانی بلند «ترمینال غرب» و «منطقه پرواز ممنوع» و تیزرهای اقتصاد مقاومتی از تولیدات موفق آن است.

عمار با «اکران‎های مردمی» جریان توزیع را هم به دست مردم سپرد و تعریف جدیدی از مخاطب ارائه داد که می‎توان آن را ذیل مفهوم «مخاطب مستضعف» تعریف کرد. مخاطب مستضعف کسی است که دغدغه‎هایش در سینما نمودی ندارد و هزینه تماشای فیلم‎های جریان مسلط فیلمسازی را هم ندارد. تاکنون نیز فیلم‌‌های جشنواره عمار در محل‌‌های مختلفی مثل سینما، مسجد، مدرسه، دانشگاه، فرهنگسرا، خانه شهید، پارک، هیئت، پایگاه بسیج و... اکران شده است.

چهار نقد
طی ۱۰ سال که از شروع به کار عمار می‎گذرد، این جشنواره با چهار ملاک و معیار مورد نقد جدی قرار گرفته است.
اول: نقدهای تندی با ملاک و معیار سیاسی و با کلیدواژه‎هایی مثل ایدئولوژی‎زدگی، سیاسی بودن، نداشتن تکثر، داشتن نگاه محدود، داشتن بیان شعاری و... .
دوم: نقد کلیت جشنواره با ملاک‌ها و معیارهای حرفه‌ای و از دریچه‎ نگاه استانداردهای تعریف شده جشنواره‎داری.
سوم: نقد آثار اکران شده با ملاک و معیار هنری و فنی.
چهارم: نقدهای جدی جریان جبهه فرهنگی انقلاب که از آن می‌توان به عنوان نقد درون‌گفتمانی تعبیر کرد.

در این بین فقط نقدهای جریان اول است که کلیت جشنواره مردمی فیلم عمار را با سوءنیت می‎نگرد و در یک کلام می‌خواهد سر به تنش نباشد. ولی سه جریان نقد دیگر در حسن‌نیت داشتن اشتراک دارند و امیدوارند مسئولین جشنواره با اصلاح برخی سیاست‎ها و رویه‎ها، جشنواره را متحرک و پویا کرده و از تبدیل شدن آن به یک نهاد دولتی که با معیارهای عادی، آثاری را انتخاب، داوری و پخش می‎کند جلوگیری کنند.