به گزارش حلقه وصل، شبکیه لایه ای نازک از بافت در دیواره پشتی چشم است و حاوی میلیون ها سلول حساس به نور و سلول های دیگر است که اطلاعات تصویری را دریافت و سازماندهی می کند. شبکیه اطلاعات را از طریق عصب بینایی به مغز منتقل می کند.
بیماری های شبکیه چشم بسیار متفاوتند اما بیشتر آن ها باعث بروز علائم بینایی می شوند. بیماری های شبکیه می توانند بر روی هر بخشی از شبکیه چشم تاثیر بگذارند که برخی از این بیماری ها قابل درمان هستند و در صورت عدم درمان بیماری شبکیه چشم، فرد ممکن است دچار افت شدید بینایی و حتی کوری نیز بشود. این مطلب بخش سلامت نمناک هر آنچه که باید درباره شبکیه چشم و بیماری های چشمی و درمان آنها بدانید در اختیار شما قرار میدهد.
علائم انواع بیماری شبکیه چشم
بسیاری از بیماری های شبکیه چشم دارای علائم و نشانه های مشترکی هستند که در این بخش به ارائه آن ها خواهیم پرداخت:
- دیدن لکه های در حال حرکت
- تاری دید
- بروز مشکل در دید جانبی
این مشکلات ممکن است در هر دو چشم و یا یکی از چشم ها بروز پیدا کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟
مهم است که به هرگونه تغییر در سطح بینایی خود توجه کرده و در صورت بروز هر یک از علائم ذکر شده به پزشک مراجعه کنید که این علائم هشدار دهنده بیماری های جدی شبکیه چشم هستند.
انواع بیماری های شبکیه چشم
انواع مختلف بیماری های شبکیه چشم شامل موارد زیر هستند :
- پارگی شبکیه : پارگی شبکیه چشم با منقبض شدن لایه پاک کننده چشم ( زجاجیه) و کشش این لایه بر روی شبکیه چشم اتفاق می افتد که این بیماری اغلب با علائمی مانند دیدن لکه های متحرک اتفاق می افتد.
- جدا شدگی شبکیه :جدا شدن شبکیه با وجود مایع در زیر شبکیه تعریف می شود که این حالت معمولا هنگام عبور مایعات از پارگی شبکیه اتفاق می افتد و باعث می شود شبکیه از لایه های بافت زیرین خود بلند شود.
- رتینوپاتی دیابتی : در صورت ابتلا به دیابت، رگ های خونی ریز (مویرگ ) موجود در قسمت پشتی چشم ممکن است باعث نشت مایعات در داخل و زیر شبکیه شوند که این امر باعث تورم شبکیه شده و موجب تاری دید فرد می شود و همچنین در این گونه موارد ممکن است مویرگ ها دچار خونریزی شوند که این امر، بینایی فرد را متزلزل خواهد کرد.
- غشای اریپتینال : غشای اریپتینال یک غشای ظریف است که با ایجاد شدن بر روی شبکیه چشم موجب بروز مشکل در بینایی فرد می شود که در این وضعیت اشیاء تار و یا کج به نظر می رسند.
- انحطاط مکیولار : این بیماری، نقصی کوچک در قسمت پشتی چشم است که این انحطاط ممکن است در اثر کشش غیرطبیعی بین شبکیه و زجاجیه ایجاد شود و میتواند موجب آسیب دیدگی چشم شود. در این بیماری مرکز شبکیه دچار مشکل می شود و این امر باعث ایجاد علائمی مانند تاری دید مرکزی و یا نقطه کور در مرکز میدان بینایی خواهد شد . این بیماری شامل دو نوع مرطوب و خشک است که بسیاری از افراد در ابتدا به نوع خشک این بیماری دچار می شوند و بعد ها این بیماری در هر دو چشم و یا یکی از چشم ها به نوع مرطوب آن پیشرفت خواهد کرد.
- رتینیت پیگمنتوزا :این بیماری یک بیماری انحطاط کننده است که بر شبکیه چشم تاثیر می گذارد.
عوامل خطر در بیماری شبکیه چشم
عوامل خطر در بروز بیماری های شبکیه چشم شامل افزایش سن ، ابتلا به دیابت یا بیماری های دیگر، وجود تروما در چشم و یا دارا بودن سابقه خانوادگی بیماری های شبکیه است.
تشخیص بیماری های شبکیه چشم
برای تشخیص بیمار های شبکیه ، چشم پزشک معاینات دقیقی از چشم انجام خواهد داد و به دنبال ناهنجاری هایی مختلف در قسمت های مختلف چشم خواهد بود.
آزمایش های زیر ممکن است برای تعیین محل و شدت بیماری انجام شود:
- تست شبکه آمسلر: پزشک برای تعیین وضوح بینایی مرکزی از این آزمایش استفاده خواهد کرد. او از شما سوال خواهد کرد که آیا خطوط شبکه محو یا شکسته به نظر میرسند یا خیر. همچنین اگر دچار بیماری انحطاط مکیولار باشید ممکن است از شما خواسته شود این آزمایش را در منزل نیز انجام دهید.
- توموگرافی انسجام نوری (OCT) : این آزمایش یک تکنیک عالی برای گرفتن تصاویر دقیق از شبکیه برای تشخیص غشای اریپتینال، انحطاط مکیولار و تورم کامولا است.
- آنژیوگرافی فلورسانسین : از این آزمایش برای شناسایی رگ های خونی موجود در پشت شبکیه چشم و شناسایی مشکلاتی نظیر نشت، خونریزی و یا ایجاد رگ های خونی غیر طبیعی استفاده می شود.
- آنژیوگرافی سبز آنوسیانین :در این آزمایش از رنگی استفاده می شود که هنگام قرار گرفتن در معرض نور مادون قرمز، روشن می شود. تصاویر به دست آمده رگ های خونی شبکیه و رگ های خونی عمیق تر و سخت تر که در پشت شبکیه دیده می شوند و کوروئید نام دارند را نشان می دهند.
- سونوگرافی : در این تست از امواج صوتی با فرکانس بالا برای کمک به مشاهده شبکیه و سایر ساختار های چشم استفاده می شود و همچنین از این طریق می توان برخی از ویژگی های بافتی را که به تشخیص و درمان تومور های چشم کمک می کند را شناسایی کرد.
- CT و MRI :در موارد نادر می توان از این روش های تصویر برداری برای ارزیابی صدمات چشم یا تومور ها استفاده کرد.
درمان بیماری های شبکیه چشم
اهداف اصلی درمان بیماری های شبکیه چشم شامل متوقف و یا کند کردن پیشرفت بیماری و حفظ ، بهبود یا ترمیم بینایی است. در بسیاری از موارد آسیب های وارد شده به بینایی فرد قابل برگشت نیستند و تشخیص این بیماری در مراحل اولیه از اهمیت بالایی برخوردار است. پزشک برای تعیین بهترین روش درمان با شما همکاری خواهد کرد.
درمان بیمار شبکیه چشم ممکن است پیچیده و گاها فوری باشد. گزینه ها عبارتند از:
- جراحی لیزر :با انجام جراحی لیزر می توان پارگی ایجاد شده در شبکیه چشم را ترمیم کرد. جراح از لیزر برای گرم کردن نقاط کوچک بر روی شبکیه استفاده خواهد کرد که این امر باعث ایجاد اتصال بین شبکیه و بافت زیرین آن می شود. این روش درمانی احتمال جدا شدگی شبکیه از بافت زیرین را کاهش می دهد.
- کوچک شدن رگ های خونی غیر طبیعی :پزشک ممکن است برای کوچک کردن رگ های خونی غیر طبیعی که باعث بروز خونریزی می شوند از تکنیکی به نام لیزر پراکنی استفاده کند. این روش درمانی به مبتلایان به بیماری رتینوپاتی دیابتی کمک می کند. استفاده گسترده از این روش درمانی ممکن است باعث کاهش سطح بینایی در شب شود.
- یخ زدگی:در این فرایند جراح برای معالجه پارگی شبکیه چشم، از مواد منجمد کننده در قسمت داخلی شبکیه استفاه می کند و پارگی مورد نظر را بهبود می بخشد.
- تزریق هوا یا گاز به داخل چشم :این روش که رتینوپسی پنوماتیک نام دارد، برای کمک به ترمیم انواع خاصی از جداشدگی شبکیه مورد استفاده قرار می گیرد. از این روش در جراحی لیزر نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
- فرو رفتگی سطح چشم :این عمل جراحی به منظور ترمیم جداشدگی شبکیه مورد استفاده قرار می گیرد. جراح با استفاده از مواد سیلیکونی، پارگی ایجاد شده در سطح شبکیه چشم را بهبود می بخشد که این روش ممکن است با سایر روش های درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
- تخلیه و جایگزینی مایعات موجود در چشم :در این روش که ویترکتومی نامیده می شود، جراح اقدام به از بین بردن مایعات ژل مانند ایجاد شدن درون چشم (زجاجیه) می کند و سپس هوا، گاز یا مایع را به فضای داخلی آن تزریق می کند. این روش، بخشی از درمان افرادی است که دارای پارگی شبکیه، رتینوپاتی دیابتی، انحطاط مکیولار، عفونت و یا جداشدگی شبکیه هستند.
- تزریق دارو به چشم : ممکن است در برخی موارد پزشک تزریق دارو به داخل زجاجیه چشم را برای بیمار در نظر بگیرد که این درمان معمولا برای افراد مبتلا به انحطاط مکیولار مرطوب، رتینوپاتی دیابتی و یا رگ های خونی آسیب دیده مناسب باشد.
- کاشت پروتز شبکیه :افرادی که به دلیل بیماری شبکیه دچار افت شدید بینایی و یا حتی نابینایی شدند ، ممکن است گزینه مناسبی برای انجام این جراحی باشند . پروتز شبکیه یکی از گزینه های جراحی است که به طور گسترده در دسترس نیست.
۸ نشانه هشدار دهنده آسیب دیدگی شبکیه چشم
۱. دوبینی
دو بینی به معنای عدم تضاد بین رنگ هاست و دلیل این امر این است که چشم به دلیل آسیب دیدن سلول های شبکیه ، نور کمتری دریافت میکند. شبکیه بخشی از چشم است که ساختار های حساس به نور دارد و آسیب رسیدن به آن باعث ایجاد تکانه هایی در امتداد عصب بینایی به مغز می شود . دوبینی اغلب با تاری دید اشتباه گرفته می شود و البته ممکن است که فرد هر دو این علائم را تجربه کند. در مطالب قبلی بخش سلامت نمناک گفته شد که آب مروارید نیز می تواند باعث بروز دو بینی شود، البته در این بیماری تنها یکی از چشم ها دچار دو بینی می شوند.
۲. تحریف دید
تحریف دید به معنای موج دار دیده شدن اجسام است. این اتفاق ممکن است به دلیل آسیب رسیدن به شبکیه چشم، کشیده شدن بیش از حد غشای اپی ترال ( که در بالای شبکیه چشم وجود دارد) بر روی شبکیه چشم و وجود مویرگ های خونی غیر طبیعی ایجاد شود. در صورتی که مبتلایان به دیابت نتوانند سطح قند خون خود را ثابت نگه داند، ممکن است به مروز زمان به این بیماری دچار شوند. به طور کلی، تحریف دید به هر دلیلی که اتفاق افتاده باشد، باید سریعا توسط پزشک مورد درمان قرار بگیرد. در صورتی که به این مشکل دچار شده اید، از رانندگی کردن خودداری کنید.
۳. دیدن اشکال در حال حرکت
همه ما گاهی اوقات اشکال را در هوا مشاهده می کنیم که در حال حرکت هستند . این اتفاق در اکثر مواقع بی ضرر است و بعد از گذشت چند دقیقه به طور کامل برطرف خواهد شد و این اتفاق معمولا در اثر جداشدگی زجاجیه خلفی به وقوع می پیوندد و به طور کلی مشکل بزرگی نیست اما در صورتی که این مشکل تا مدتی طولانی به طول بینجامد و وخیم تر شود ، ممکن است بینایی فرد را مختل کند و نشان دهنده وجود مشکلی جدی در شبکیه چشم باشد.
۴. چراغ چشمک زن
دیدن چراغ چشمک زن اغلب با میگرن همراه است. در صورتی که به میگرن مبتلا نیستید و دائما احساس می کنید که به یک چراغ چشمک زن نگاه می کنید، احتمالا مشکلی خاص در شبکیه چشمانتان وجود دارد . شبکیه حساس به نور است و در صورت آسیب دیدن ، ممکن است سیگنال های غیر طبیعی ای به مغز ارسال کند. وجود این مشکل ممکن است باعث مختل کردن زندگی روزمره فرد شود.
۵. مشاهده هاله سفید در اطراف منابع نور
افرادی که دچار آسیب شبکیه چشم می شوند، ممکن است گاها در اطراف منابع نور هاله ای سفید رنگ مشاهده کنند. این امر به این دلیل است که شبکیه آسیب دیده قادر به ایجاد تصویری واضح و شفاف همانند گذشته نیست و این امر در نهایت مستلزم تمرکز بیشتر برای دریافت تصاویر واضح تر می باشد.
۶. تیرگی دید
جدا شدگی شبکیه در موارد جدی تر باعث می شود که فرد در دید خود دچار مشکل شده و تصویری تیره و تار دریافت کند. در چنین وضعیتی فرد باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا بیناییش مورد بررسی و معاینه قرار گیرد. جداشدگی شبکیه از لایه پشتی و مویرگ های خونی موجب کمبود اکسیژن مورد نیاز سلول های موجود در شبکیه شده و در نهایت موجب از بین رفتن آن ها می شود و در نتیجه فرد دچار تیرگی دید می شود. انسداد رگ های خونی نیز ممکن است باعث بروز این مشکل در قوه بینایی فرد شود و در صورت انسداد شریان شبکیه، خون رسانی به شبکیه کاملا مسدود میشود و منجر به نابینایی فرد می شود.
۷. به وجود آمدن نقطه کور
این وضعیت به این معناست که سلول های حساس به نور در شبکیه در ناحیه خاصی از چشم دچار آسیب می شود. به عنوان مثال این مشکل ممکن است ناشی از آسیب های جسمی باشد که در آن ، یک چشم را در یک نقطه خاص تحت تاثیر قرار داده است. در این وضعیت در همه قسمت های چشم توانایی تشخیص اجسام و اشیاء وجود نخواهد داشت و در صورت مراجعه به موقع به پزشک، امکان برطرف کردن این مشکل در برخی موراد وجود خواهد داشت. همچنین میتوانید از پزشک خود در زمینه مراقبت های لازم برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری راهنمایی بخواهید.
۸. کاهش سطح بینایی
کاهش سطح بینایی از سخت ترین علائم شبکیه آسیب دیده است. در صورتی که دچار افت شدید و ناگهانی بینایی خود شدید، سریعا به پزشک مراجعه کنید که این مشکل ممکن است به دلایل دیگری به غیر از آسیب شبکیه چشم مانند، آب مروارید نیز رخ دهد. به هر حال لازم است که برای کنترل این وضعیت به پزشک مراجعه کنید.
وجود مشکل در شبکیه چشم همیشه همراه با درد نیست ، مگر این که چشمان شما دارای عفونت های دردناک و یا آسیب های وارد شده جسمی باشند و بنابراین از نادیده گرفتن علائم فوق تنها به دلیل این که دردی در ناحیه چشمان خود احساس نمیکنید ، خودداری کنید.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسیب دیدن شبکیه چشم هستند؟
اگرچه همه باید مراقب علائم ناشی از آسیب دیدگی شبکیه چشم باشند اما با این حال احتمال بروز این علائم در برخی افراد بیشتر از سایرین است. اگر سابقه خانوادگی این بیماری را دارید ، احتمالا شما نیز این بیماری را تجربه خواهید کرد. افرادی که قبلا تحت تاثیر برخی بیماری های چشم مانند، آب مروارید، جراحی و ... قرار گرفته اند ، بیشتر در معرض خطر آسیب دیدگی شبکیه چشم خواهند بود.
در صورت دارای بودن ویژگی های فوق لازم است که توجه بیشتری به علائم بینایی خود داشته باشید.
سایر علل آسیب دیدگی شبکیه چشم
علاوه بر دلایل ژنتیکی ، بیماری های جسمی و ... ، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند باعث بروز این بیماری شوند.
برخی از این عوامل عبارتند از :
- استرس مزمن
- مصرف داروهای استروئیدی
- سوء مصرف مواد مخدر
- بیماری های قلبی
- سایر مسائل مربوط به گردش خون
همانطور که قبلا گفته شد، جدا شدگی شبکیه چشم ممکن است در اثر تجمع مایع زیاد در پشت شبکیه چشم بروز پیدا کند اما با این وجود عومل خطر دیگری نیز وجود دارد که باعث افزایش احتمال جداشدگی شبکیه چشم میشود. این عوامل عبارتند از :
- آسیب دیدگی چشم
- مشکلات ژنتیکی
- جراحی آب مرواردید
- وجود سایر اختلالات چشم
منبع: نمناک