چگونه حذف کارت سوخت منجر به افزایش ۳۴ درصدی مصرف شد؟

به گزارش حلقه وصل، بیژن زنگنه، فردا با هدف ارائه پاره ای از توضیحات درباره چرای ملغی کردن کارت سوخت در دولت یازدهم عازم بهارستان می شود؛ وزیر نفت در حالی به مجلس می رود که در روزهای ابتدایی فعالیت خود در دولت یازدهم به عنوان وزیر نفت معتقد بود که به دلیل هزینه بالای سامانه هوشمند سوخت و بی‌استفاده بودن اطلاعات کارت سوخت، موافق ادامه فعالیت کارت سوخت نیست. البته او پیشتر گفته بود نمی‌خواهیم کارت سوخت را حذف کنیم، چرا که اطلاعات مناسبی می‌دهد.

افزایش مصرف بنزین با حذف کارت سوخت/ضرر به جیب مردم

اما واقعیت چیز دیگری بود؛ آمار عملکرد ۱۰ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۵ شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی نشان می داد که رشد مصرف بنزین نسبت به مدت مشابه سال گذشته آن نزدیک به ۸ درصد بوده و در دی ماه سال ۹۵ نسبت به دی ماه ۹۴ از رشد ۹ درصدی برخوردار بوده که به گفته یک مقام آگاه در همان سال باوجود میانگین واردات حدود ۱۱ میلیون لیتر بنزین روزانه طی ۱۰ ماهه  و برداشت نیم میلیون لیتر روزانه از پتروشیمی ها بصورت چراغ خاموش، موجودی بنزین در وضعیت قرمز بود.

نقش کارت سوخت در این بین چه بود؟

اگرچه مسئولان دولت یازدهم معتقد بودند  «کارت سوخت هیچگونه تاثیری در کنترل مصرف سوخت ندارد» اما به گفته کارشناسان، فعال شدن کارت هوشمند سوخت  موجب منطقی شدن مصرف حامل های انرژی، افزایش بهره وری و رقابت پذیری اقتصادی، شفاف سازی منابع و مصارف در حوزه انرژی و صرفه جویی منابع ارزی ( حدود ۲۰ میلیارد دلاراز سال ۸۶ تا پایان سال ۱۳۹۰) شد.

دستاوردهایی که با اقدام دولت یازدهم در بی اثر کردن کارت سوخت، عملا از دست رفت و با تک نرخی شدن بنزین و بی خاصیت شدن کارت سوخت در دولت یازدهم، میزان رشد مصرف بنزین  به ۱۰ درصد و در استانهای مرزی تا ۳۴ درصد افزایش یافت؛ یعنی نرخ رشدی که قبل از فعال شدن کارت سوخت وجود داشت. 

از سویی دیگر با وجود واردات میانگین روزانه  ۱۲ میلیون لیتر بنزین  در سال ۹۵ ( معادل حدود ۲ میلیارد دلار) و حدود ۱۳ میلیون لیتر روزانه در سال ۹۶، موجودی ذخیره استراتژیک در وضعیت قرمز قرار گرفت.

بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف کارت سوخت شفاف سازی را از بین برد و در آمار موجودی، تراز انحراف ایجاد کرد. به این ترتیب با اقدام به حذف کارت سوخت و  هم زمان تزریق ۳۰۰ لیتر ماهانه  سهمیه به کارت های شخصی زمینه ساز مهاجرت و فروش کارت سوخت  شد.

پاسکاری افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس/ میوه دولت نهم و دهم در دولت یازدهم چیده شد

در دولت یازدهم در شرایطی که از یک سو روند مصرف بنزین رو به فزونی گذاشته بود و از طرفی بازگشت تحریم های اقتصادی می توانست واردات این محصول استراتژیک را با چالش رو به رو کند، پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه در روز که مقدمات آن در دولت نهم و دهم کلید خورده بود به کمک تولید آمد.

 در آبان ماه سال۱۳۹۳ مدیر عامل وقت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی تاریخ بهره برداری از فاز یک پالایشگاه ستاره را اواسط سال ۱۳۹۴ اعلام کرد.

چندی بعد در خردادماه سال ۱۳۹۵ مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش تاریخ بهره برداری از فاز یک را اسفندماه سال ۱۳۹۵ اعلام کرد. با پایان یافتن سال ۹۵ و بی ثمر بودن وعده مدیران، در فروردین ماه سال ۱۳۹۶ مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش تاریخ بهره برداری از فاز یک را خردادماه سال ۱۳۹۶ اعلام کرد.

این اعلام ها در شرایطی بود که در مردادماه ۱۳۹۳ وزیر نفت بهره برداری از فاز یک پالایشگاه ستاره خلیج فارس را نیمه اول سال ۱۳۹۴ دانسته بود. به عبارتی تا اینجا شاهد ۳ سال تاخیر در بهره برداری فاز نخست این پالایشگاه بودیم.

با وجود همه این وعده و وعیدها بهره برداری از فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس در تاریخ معهود وزیر نفت انجام نشد و در فروردین ماه ۱۳۹۴ وزیر نفت تاریخ بهره برداری از از فاز یک را نیمه دوم سال ۱۳۹۴ اعلام کرد.

افتتاح با تولید صفر!/تولید ۲۴ میلیون بنزین یورو ۴

این روند همچنان ادامه داشت و در فروردین ماه سال ۱۳۹۵ وزیر نفت بهره برداری از فاز یک را پایان نیمه اول سال ۱۳۹۵ دانست. در فروردین ماه سال ۱۳۹۶ مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش تاریخ بهره برداری از فاز یک را خردادماه سال ۱۳۹۶ اعلام کرد. پس از پاسکاری های متعدد این بهره برداری در حالی انجام شد که در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۹۷، طبق آمار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی میزان تولید پالایشگاه ستاره خلیج فارس صفر بوده است.

جدیدترین اطلاعات نشان می دهد که پالایشگاه ستاره خلیج فارس در چهار ماهه نخست سال ۹۷ به طور میانگین روزانه ۱۵.۵ میلیون لیتر بنزین تولید کرده است که از این میزان تنها ٠.٩ درصد آن بنزین یورو ۴ بوده است. این در حالی است که در این بازه زمانی، روزانه ٨۵ تا ٨۶ هزار بشکه میعانات گازی در روز به عنوان خوراک دریافت کرده است.

 در چهار ماه مذکور این پالایشگاه به طور میانگین روزانه ٣ میلیون لیتر نفتا هم تولید کرده است.

به طور کلی میانگین تولید بنزین کل کشور در چهارماهه نخست سال ۹۷ حدود ٧۴ میلیون لیتر در روز بوده است که از این میزان ٢۴ میلیون لیتر آن در روز بنزین یورو ۴ است. گفتی است از این رقم تولید، حدود ١٤ میلیون لیتر آن در پالایشگاه شازند اراک، حدود ٨ میلیون لیتر آن در پالایشگاه اصفهان و باقی آن در سایر پالایشگاه ها از جمله پالایشگاه تبریز تولید می شود. از طرفی بر اساس گفته یک مقام آگاه، میانگین مصرف بنزین کل کشور در تابستان سال ۹۷ حدود ٨٧ میلیون لیتر در روز بوده است.

اختلاف تولید تا وعده/ رد پای بنزین در آلودگی هوا

طبق اطلاعات شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی میانگین تولید بنزین یورو ۴ پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال ۹۷، ۵۱۳ هزار مترمکعب در روز بوده است در حالیکه میزان تولید بنزین یورو ۴ در این پالایشگاه ۱.۷ میلیون بشکه به طور میانگین در سال ۹۷ اعلام شده بود. 

با توجه به اینکه دولت ملزم به تخصیص بنزین یورو۴ به کلانشهرها بوده و از سویی دیگر میزان مصرف بنزین یورو۴ در تهران حدود ۱۷ میلیون لیتر از ۲۴ میلیون لیتر کل بنزین یورو ۴ تولیدی کشور است و با نگاهی به آمار تولید پالایشگاه ها در سال ۹۷ و همچنین آلودگی هوای گسترده اخیر، می توان گفت به نظر می رسد بنزین توزیع شده در بخشی از کلانشهرها یورو ۴ نبوده است.