به گزارش حلقه وصل، حفاظت از جان نیروهای عمل کننده در هر نیروی نظامی یکی از اصول اولیه و بسیار مهم محسوب می‌شود که تا کنون برای تحقق هرچه بهتر آن کارهای زیادی صورت گرفته است که از تجهیزات انفرادی نظیر کلاه، جلیقه ضدگلوله و... تا خودروهای حمل کننده نیروها را شامل می‌شود.
در این زمینه می‌توان خودروها را به دو حوزه اصلی نفربرهای زرهی و خودروهای مقاوم در برابر مین یا کمین (که اصطلاحا به آنها امرپ گفته می‌شود) دسته بندی کرد.
بخش اول از گزارش دوگانه با عنوان «زره‌پوش‌های ایران» -که آن را در ادامه خواهید خواند- به معرفی خودروهای محافظت شده و امرپ های موجود در نیروهای مسلح کشورمان پرداخته و در بخش دوم این گزارش نیز -که متعاقبا منتشر خواهد شد- نفربرهای زرهی ایران را بررسی خواهیم کرد.
همانطور که گفته شد، امرپ‌ها خودروهای زره‌پوش شده‌ای هستند که از جان نفرات در برابر خطراتی نظیر مین‌ها و بمب‌های کنار جاده ای و یا کمین‌های غافلگیر کننده دشمن محافظت می‌کنند.
حفاظت این خودروها از سطوح مختلفی از مقاومت در برابر گلوله‌های سلاح های تهاجمی و تیربار گرفته تا بمب‌های کنار جاده‌ای و مین را شامل شده و این سطح از حفاظت، متفاوت از میزان لازم برای یک تانک است که انتظار می رود در برابر گلوله های ضد زره و موشک ها مقاومت داشته باشند.
برای مثال، امریکایی‌ها پس از اشغال عراق در سال 2003، با مقاومت شدید گروه های مردمی این کشور مواجه شدند که یکی از نتایج آن، حملات متعدد به خودروهای نظامیان آمریکایی در جاده‌ها به روش‌های مختلف از جمله بمب‌های کنار جاده‌ای بود. این امر سبب بروز نیاز فوری به افزایش حفاظت زرهی خودروهای حامل نظامیان شد؛ نیازی که به طور مشابه در افغانستان نیز گریبان‌گیر اشغالگران شده بود.
در کشور خودمان نیز به واسطه وجود تهدید گروهک‌های تروریستی در مرزها که توسط دشمنان به خوبی تجهیز می شوند، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در مرزها در معرض آسیب قرار داشته و این امر سبب شد که نیاز به ایجاد رده های مختلف حفاظت برای خودروها در ایران نیز احساس شود.
برای برطرف کرد این نیاز مهم تاکنون کارهای مختلفی صورت گرفته و برخی از نمونه‌ها نیز به مرحله ساخت و حتی رونمایی رسیده و در برخی موارد تصاویری از خط تولید از برخی محصولات نیز منتشر شده است.
فارغ از اینکه اکنون در نیروهای مسلح (برای مثال در مرزبانی) چه میزان از این خودروها بکارگیری شده و در حالت عملیاتی هستند، به بررسی خودروهای ضدکمین (امرپ) ایرانی خواهیم پرداخت.
* یوز
خودروی محاظت شده یوز برای استفاده در رده های مرزی مرزبانی نیروی انتظامی تجهیز شده و در برابر گلوله‌هایی در حد سلاح ژ3 که کالیبر 7.62 و هسته سربی دارد مقاوم سازی شده است. طراحی بدنه آن به صورت کپسول بوده و با حداقل خطوط جوش ساخته شده است.
شیشه های بکار رفته در خودروی یوز دارای حداقل 4 لایه پلی کربنات است که مانع پخش شدن و پرش شیشه و اصابت تیر و ترکش به نفرات می‌شود. روی سقف خودرو یک برجک دارای زره و پنجره های شیشه ای با قابلیت چرخش و امکان نصب انواع تیربارهای سبک و کنترل از راه دور تعبیه شده است.
تعداد سرنشینان این خودرو، 7 نفر بعلاوه راننده است.
خودروی یوز
خودروی یوز امکاناتی نظیر گیرنده موقعیت یابی جهانی، دوربین دید به جلو و عقب، دوربین های دید در شب را نیز می تواند بنا به درخواست و سفارش مورد بهره برداری قرار دهد. وزن خالی آن 2700 کیلوگرم بوده و امکان حمل 1000 کیلوگرم بار را دارد.
موتور این خودرو 4200 سی سی است و توان 129 اسب بخار را در دور موتور 3800 دور بر دقیقه در اختیار قرار می دهد. دو باک بنزین 90 لیتری نیز برای خودروی یوز که به بیشترین سرعت 105 کیلومتر بر ساعت می رسد در نظر گرفته شده است.
طول، عرض و ارتفاع این خودرو به ترتیب 5.35، 2.03 و 2.11 متر بوده و امکان جابجایی آن با هواپیمای سی-130 وجود دارد. سامانه تعلیق عقب این خودرو تقویت شده و امکان استفاده از لاستیک های ضد پنچری را دارد.
* کاراکال
در نمایشگاه تجهیزات پلیسی (ایپاس) سال 98 اطلاعاتی از یک خودروی مقاوم در برابر گلوله جدید به نام «کاراکال» منتشر شد. این خودرو در کلاس وزنی 5 تن و حمل 6 سرنشین در دو ردیف 3 نفری ساخته شده است.
کاراکال خودرویی با طول، عرض و ارتفاع به ترتیب 5.7، 2.3 و 2.4 متر بوده و قابلیت نصب یک برجک به ارتفاع 30 سانتیمتر را نیز دارد. یک موتور 140 اسب بخار چهار سیلندر که با آب خنک می شود، قوای محرکه آن را تأمین کرده و نسبت توان به وزن 28 را برای آن فراهم می کند.
بیشترین سرعت این خودرو 100 کیلومتر بر ساعت بوده و شیب روی طولی 60 درصد و عرضی 30 درصد و عبور از موانعی تا ارتفاع 43 سانتیمتر از دیگر مشخصات حرکتی آن است. این خودرو با یکبار سوختگیری امکان طی مسافت 500 کیلومتر را دارد.
کاراکال
روی برجک این خودرو انواع سلاح های سبک و نیمه سنگین مانند تیربار 12.7 میلیمتری قابل نصب بوده و 5 دریچه برای تیراندازی سرنشینان از داخل خودرو تعبیه شده است. سطح حفاظت بالستیکی بدنه این خودرو نیز مقاومت در برابر گلوله های کالیبر 7.62 میلیمتری هسته سربی از فاصله 10 متری است.
امکان به کارگیری تایرهای پنچررو و انواع سامانه های سرمایش و گرمایش متناسب با این خودرو به درخواست سفارش دهنده وجود دارد. همچنین دوربین دید پیرامونی برای راننده و فرمانده در این خودرو در نظر گرفته شده است.
* روئین تن
خودروی «روئین تن» که در 11 مهر 1398 معرفی شده است، جدیدترین دستاورد در زمینه خودروهای محافظت شده است که نمونه اولیه این خودرو توسط جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش توسعه یافته است.
در روئین تن از زره کامپوزیتی پیشرفته استفاده شده که ضمن ایجاد حفاظت، از وزن کمتری نیز برخوردار است. سطح حفاظت این خودرو، مقاومت در برابر گلوله های 12.7 میلیمتری هسته فولادی عنوان شده است.
در این خودرو مساحت پنجره ها تا حد امکان کم در نظر گرفته شده است تا ضعف نسبی شیشه های تهیه یا ساخته شده برای آن نسبت به زره کاموزیتی بدنه کمترین تأثیر منفی را در حفاظت کلی خودرو داشته باشد.
درب های آن خلاف جهت هم باز می شوند تا نفرات پس از پیاده شدن از دو سمت عقب و جلو آسیب پذیری کمتری داشته و از درب ها به عنوان سپر استفاده کنند.
روئین تن
یک دریچه نسبتاً بزرگ نیز روی سقف خودرو تعبیه شده که به نفرات امکان دسترسی به جایگاه سلاح نصب شده روی سقف را می دهد.
در نمونه رونمایی شده یک تیربار کالیبر 12.7 میلیمتری به عنوان سلاح روی سقف نصب شده بود. البته حفاظت نفر کاربر سلاح روی سقف از تمام جهات کامل نیست و فقط از سمت عقب محافظت می شود.
ممکن است در نمونه های تولیدی اقدام به نصب برجک حفاظت شده برای کاربر سلاح روی سقف شود یا اینکه به طور کلی از سکوی دو درجه آزادی کنترل از راه دور برای به کارگیری سلاح روی سقف استفاده شود.
خودروی روئین تن نزاجا دارای فضایی برای حمل بار در پشت کابین بوده و دو تایر ذخیره نیز در همین فضا برای آن در نظر گرفته شده است. حفاظت بخش موتور خودرو نیز مانند بدنه بوده و از این حیث خطر از کار انداختن خودرو تنها با شلیک به موتور آن که در برخی خودروها حفاظت شده دیده می شود در روئین تن وجود ندارد.
نمایی از داخل خودروی روئین تن
احتمالاً در نمونه های تولید انبوه روئین تن، شاهد افزوده شدن برخی جزئیات و تجهیزات از جمله دوربین های دید به جلو و عقب و چراغ های LED برای تأمین روشنایی محیط اطراف خودرو خواهیم بود.
* طوفان
خودروی مقاوم در برابر مین و کمین یا به اصطلاح امرپ «طوفان»، اولین محصول منطبق با استانداردهای این رده حفاظتی ساخت داخل بوده است. نمونه های اولیه آن در نمایشگاه تجهیزات پلیس (ایپاس) در سال های گذشته مشاهده شده بود. خط تولید این خودرو با تحویل 5 دستگاه از آن در سال 1397 افتتاح شد. این خودرو برای تحویل به واحدهای مرزی نیروی انتظامی و سپاه در نظر گرفته شده است.
اتاق و کف این خودرو تا سطح دوم استاندارد حفاظتی Stanag 4569 مقاوم شده که به معنای مقاومت در برابر گلوله های کالیبر 7.62 میلیمتری هسته فولادی بوده و سطح حفاظت آن در برابر انفجار، مقاومت در مقابل 6 کیلوگرم TNT اعلام شده است. شکل کف این خودرو به شکل V در نظر گرفته شده تا بیشتری انحراف را در موج انفجار ایجاد کند.
طوفان
خودروی 14000 کیلوگرمی طوفان دارای ابعاد طول، عرض و ارتفاع تا سقف به ترتیب 7، 2.47 و 3.01 متر است. این خودرو ظرفیت حمل یک راننده، فرمانده و 8 سرنشین دیگر را تا شعاع 1100 کیلومتر دارد. درب مستقل برای راننده و نفر کناری بوده و درب سایر سرنشینان در عقب خودرو تعبیه شده است.
بیشترین سرعت آن در جاده 100 کیلومتر بر ساعت بوده، گیربکس دستی و 9 سرعته داشته و امکان عبور از موانعی تا ارتفاع نیم متر و کانال آب تا عمق 1.5 متر را دارد. طوفان امکان شیب روی طولی 60 درصد و عرضی 30 درصد را دارد که قابلیت حرکتی مناسبی محسوب می شود. موتور دیزلی 8 سیلندر آن که با آب خنک می شود توان 260 اسب بخار را برای این خودروی دو دیفرانسیل و چهار چرخ متحرک ایجاد می کند.
تایرهای خودروی ضد مین و ضد کمین طوفان، قابلیت حرکت در حالت پنچری را تا شعاع 50 کیلومتر داشته ضمن اینکه این خودرو به سامانه کنترل مرکزی باد تایرها نیز مجهز شده است. 8 دریچه برای شلیک از داخل توسط نفرات پیش بینی شده و یک برجک متحرک با ارتفاع 44 سانتیمتر نیز روی سقف خودرو تعبیه شده که می تواند تیربار کالیبر 14.5 میلیمتر را نیز مورد استفاده قرار دهد.
نمایی از داخل امرپ طوفان
برای ایجاد امنیت بیشتر در شرایط ضعف دید، برای هر یک از دو سمت جلو و عقب این خودرو یک دوربین در نظر گرفته شده و برای آسایش بیشتر سرنشینان در شرایط مختلف، سامانه های تهویه مطبوع و سرمایش و گرمایش در نظر گرفته شده است. همچنین در طوفان از صندلی های مقاوم به ضربه و شوک ناشی از انفجار استفاده شده است.
* رعد
در 22 مرداد 1398 علاوه بر تحویل تعداد بالایی از نسل دوم خودروی راهکنشی ارس، از نسل جدید خودروهای ضد مین و ضد کمین ساخت داخل با نام «رعد» نیز رونمایی شد. طراحی و ساخت خودرو تاکتیکی ضدمین و ضد کمین رعد براساس نیازمندی نیروهای مسلح برای دستیابی به محصولی با قابلیت سرعت بالاتر، حرکت در شیب‌های طولی و عرضی تند و عبور از موانع سخت انجام شده است.
رعد خودرویی 6 چرخ متحرک یا به اصطلاح 6*6 بوده و به منظور انجام مأموریت‌های امنیتی و حفاظ ایمنی سرنشینان خودرو در مقابل مین و تله‌های انفجاری و بمب‌های کنار جاده ای، متناسب با اقلیم و آب و هوای کشور و بر اساس بدنه نفربر به صورت یکپارچه و کف V شکل طراحی شده است و فاقد شاسی می‌باشد.
این خودرو در برابر نفوذ گلوله‌های هسته فولادی، ترکش و انفجار مین ضد تانک در زیر خودرو بسیار مقاوم است. خودرو رعد در تراز خودروهای ضد مین و کمین با سطح استانداردهای حفاظتی بالا علاوه بر حفاظت از سرنشینان نفربر، تمامی قطعات و مجموعه‌های اصلی نفربر به غیر از سیستم تعلیق در برابر برخورد گلوله، ترکش و انفجار محافظت شده است.
خودروی ضد مین و ضد کمین رعد
خودروی رعد نیز دارای یک برجک روی سقف با قابلیت به کار گیری انواع سلاح های نیمه سنگین شامل سکوهای کنترل از راه دور تیربار 12.7 میلیمتری را دارد. 6 دریچه نیز برای تیراندازی سرنشینان به بیرون تعبیه شده و سامانه تهویه به کار رفته در این خودرو سبب می شود تا کمترین دود ناشی از سلاح در کابین باقی بماند. همچنین از دوربین رو به جلو نصب شده روی سقف برای افزایش دید سرنشینان در شرایط مختلف بهره گیری شده است.
از تصاویر منتشر شده به نظر می رسد که درب عقب خودروی محافظت شده رعد، بر خلاف طوفان که به صورت لولایی به سمت چپ باز می شود، به سمت پائین باز شده و یک سطح شیبدار را تشکیل می دهد تا ورود و خروج نفرات به سهولت و با سرعت بیشتری انجام شود.
نمایی از داخل امرپ رعد
در هر چهار سمت روی سقف خودروی رعد نیز چراغ های LED نصب شده تا نفرات دید خوبی نسبت به محیط اطراف خودرو تا فاصله چندین متری داشته باشند.
خودرو زرهی ضد مین و ضدکمین رعد خودرویی مناسب نبردهای نامتقارن، داخل شهری و پاسگاهای مرزی و مناطق عملیاتی است. این خودرو قادر است امنیت فرماندهان، شخصیت‌ها و نفرات در عبور از مناطق مشکوک به تله‌های انفجاری و بمب‌های کنار جاده‌ای را تأمین کند.
خودرو پیشرفته زرهی ضد مین و ضدکمین رعد نمونه روزآمد سازی شده و پیشرفته‌تر نسل قبلی طوفان است. سیستم موتور، انتقال قدرت، وزن عملیاتی، شعاع عملیاتی، سرعت، قابلیت حمل سلاح، ظرفیت حمل نفرات و بار، سیستم حفاظت در مقابل انفجار و سطح حفاظت بالستیک بدنه در خودروی رعد به شکل کاملاً چشمگیری به روزتر و قوی‌تر شده است.
آنچه در بالا خواندید، مرورکوتاهی بود بر خودروهای محافظت شده و امرپ‌های موجود در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که برخی از آنها حتی تولید انبوه نیز شده اند. امیدواریم با بکارگیری این خودروها در سطح گسترده در نیروهای مختف -بخصوص در مرزبانی- آمار بسیاری از حوادث و خطراتی که جان نیروهای عمل کننده را تهدید می کند، به صفر نزدیک شود.