سازگار: شاعر آیینی نمی‌تواند به همه‌جا گریز بزند

به گزارش حلقه وصل، آیین پایانی نخستین کنگره شعر آیینی «شورِ شیرین» با سخنرانی «غلامرضا سازگار»، «محمدعلی مجاهدی» و «اسماعیل امینی» و با حضور جمعی از روحانیون، ذاکران و شاعران آیینی از جمله جواد حیدری، احمد بابایی، حامد عسکری، محمود حبیبی کسبی و ... ظهر پنجشنبه 11 مهر در سالن مهر حوزه هنری برگزار شد.

در این مراسم «سعید نسیمی» مسئول پایگاه شعر آیینی جرعه طی سخنانی از راه‌اندازی این پایگاه از سال ۹۴ خبر داد و گفت: اصلی‌ترین هدف جرعه نقش آفرینی و ارتقای سطح ستایشگری از بعد کیفی آن هم در سه محور است.

وی ادامه داد: گزینش مقتل و ارائه تاریخ شعر آیینی و نغمات سنتی و جدید و بحث نغمات آیینی، تصانیف و نوحه‌ها از جمله محورهای فعالیت‌های جرعه است.

نسیمی درخصوص ارتقای حدود تاریخی ستایشگری اهل بیت گفت: در بُعد تاریخی با ارشادات اساتید حوزه و دانشگاه کار ما آغاز شده که امروز نوید آغاز یک حرکت بزرگ، با همت دکتر قمرزاده را می‌دهیم و آن هم استفاده از آیات قرآن در گریزهای روضه است و سعی شده آنچه ذاکران اهل بیت (ع) نیاز دارند پربار شود. همچنین در زمینه شعر سعی کردیم در پایگاه جرعه ذاکران را کمک کنیم تا در انتخاب اشعار علاوه بر استحکام شعر از نظر محتوا، مطابقت با تاریخ، تأیید مراجع، نیاز جامعه و روایتگری عاشورا دقت داشته باشند.

مسئول پایگاه شعر آیینی جرعه از بازنشر نوحه‌های سنتی خبر داد و گفت: در حوزه اشعار سنتی سعی کردیم با بازنشر نوحه‌های سنتی و تصحیح آنها و سرایش نوحه‌هایی با همان فضا و ملودی و با مضامین روز برنامه‌هایی را اجرا کنیم. همچنین در بعد سبک‌ها و نغمات جدید هم کار را به خوبی آغاز کردیم و در این زمینه دقت فراوان داریم. استاد سازگار توصیه خوبی به ما داشتند و آن هم این بود که در زمینه سبک‌ها و نغمات جدید به جای مقابله با آنها تلاش کنید آنها را هدایت کنید.

در ادامه اسماعیل امینی با اشاره به نقش مخاطب مفروض در آفرینش اثر در حوزه شعر آیینی گفت: در نقد ادبی جدید می‌گویند مخاطب مفروض در آفرینش اثر تأثیر دارد یعنی هنگامی که شاعر در حال سرودن شعر است، مخاطب فرضی را جلوی چشمش می‌آورد و پسند او را در شعر لحاظ می‌کند. شاعر این را در نظر می‌گیرد که این شعر قرار است چه اثری بر مخاطب داشته باشد.

وی ادامه داد: در گذشته رعایت اصول مقدم بر پسند مخاطب بود، زیرا مخاطب آن زمان عام بودند و عوام اغلب بی‌سواد و کم‌سواد بودند زیرا اغلب مخاطبان اهل ادبیات و تخصصی بودند. از این رو آن زمان پسند عموم در نظر گرفته نمی‌شد.

امینی با بیان اینکه در شعر آیینی خصوصاً نوحه و نغمات مذهبی مخاطبان اصلی مردم هستند، گفت: این دلیل سبب شده پسند عامه مردم روی سلیقه مؤلف اثر بگذارد. همچنین به جز مخاطب موضوعات دیگری هم بر شعر تأثیر دارند. مثلاً در جشنواره‌ای مثل این جشنواره هیئت داوران برای انتخاب آثار اصولی دارند که شاید آن اصول را عامه مردم درک نکنند، در حالی که شاعر باید برای پسند اهل فن و داوران دقت نظر داشته باشد. البته گروه دیگر مخاطبان صاحب نظر نیستند اما موثرند مثل رسانه‌ها. به عنوان مثال شاعر تلاش می‌کند به گونه‌ای شعر بسراید که برای پخش از تلویزیون و رسانه‌ها منیع نداشته باشد.

امینی دشمنان را دیگر مخاطبان شاعران آیینی دانست و گفت: دشمنان و رقبا در کمین هستند که خطایی از ما پیدا کنند تا به وسیله آن به جنجال و فضاسازی بپردازند، پس دشمنان هم مخاطب دیگر شاعران آیینی هستند. حال توجه کنید که در میان این همه اصول مثل توجه به مسائل علمی، تاریخی، مستندات و با انواع مخاطب سرودن شعر مذهبی چقدر دشوار است، خصوصاً اینکه قرار است در محفل و مجلس ارائه شود نه در کتاب.

در ادامه محمدعلی مجاهدی پیرغلام و شاعر اهل بیت علیهم‌السلام حریم شعر آیینی را حریمی محترم و در عین حال خطیر دانست و گفت: حضور در این حریم طهارت باطنی می‌خواهد و حتی دائم الوضو بودن بعد از طهارت باطنی نیاز است، زیرا منشاء بسیاری و خیرات و برکات برای شاعر آیینی همین طهارت باطنی است.

وی ادامه داد: در روایتی آمده «مؤمن اگر شعری بگوید و ما را ستایش کند این کار را نمی‌کند مگر اینکه خداوند برای او شهری بنا کند در بهشت که هفت مرتبه بزرگتر از همه دنیا است و آن شاعر را همه ملائک مقرب و پیامبران در آن شهر زیارت می‌کنند». ببینید شاعر اهل بیت (ع) می‌تواند به چه جایگاهی برسد. باید به دنبال این باید باشیم که چگونه به این جایگاه برسیم؟

این شاعر اهل بیت (ع) با بیان این‌که شاعر اهل بیت (ع) باید انتقادات را بپذیرد گفت: شما با نقد کمال پیدا می‌کنید شاعری که نقد گریز است به کمال نمی‌رسد، همچنین شاعر آیینی باید حماسه، عاطفه، شور، مرثیه و مطلب ارزشی را برای مخاطب بازگو کند اگر یک شاعر چنین شعری به مردم عرضه کند می‌تواند به خود این نوید را بدهد که در محضر شارع مقدس سرفراز است.

مجاهدی جایگاه شاعر آیینی را از منظر شرع جایگاهی رفیع دانست و گفت: برای رسیدن به این جایگاه باید تلاش، همت، اخلاص و بسیاری مسائل دیگر داشت.

پس از مجاهدی غلامرضا سازگار پیرغلام اهل بیت (ع) در سخنانی با اشاره به تفاوت شاعر آیینی با شاعر غیر آیینی گفت: شاعر آیینی باید شعرش را بالا ببرد تا به ممدوحش برسد، اما شاعر غیر آیینی باید ممدوح را با شعر بالا ببرد.

وی شاعر آیینی را محدود به چارچوب و ضوابطی خاص دانست و گفت: شاعر آیینی آزادی ندارد که به همه جا گریز بزند و باید در چارچوب مشخص شعر بگوید. این چهارچوب اهل بیت علیهم‌السلام هستند. شاعر آیینی برای خدا شعر می‌سراید و صله او را خود خدا می‌دهد.

این پیرغلام اهل بیت با بیان این که گاهی یک نوحه از یک قصیده بالاتر است گفت: نوحه را ممکن است صدها، هزاران و یا میلیون‌ها نفر گوش دهند و آن را بخوانند و این نوحه روی آنها اثر بگذارد. این اهمیت شعر آیینی است، در حالی که یک قصیده در کتابی نوشته می‌شود و افراد هر کدام برای خودشان ممکن است آن را بخوانند و اثر نوحه را ندارد.

سازگار با توصیه به شاعران اهل بیت (ع) مبنی بر مدد گرفتن از حضرت روح‌القدوس گفت: یک بار قبل از منبر پیرمردی که اهل دل بود به من گفت: قبل از منبر رفتنت سه بار بگو یا روح القدس. شما نیز این کار را انجام دهید. هنگام شعر گفتن طهارت داشته باشید، وضو بگیرید، رو به قبله باشید و از حضرت روح‌القدس مدد بخواهید مطمئن باشید خداوند شما را یاری خواهد کرد.

به گزارش هیأت داوران جشنواره هیچ یک از آثار را به عنوان اثر برتر انتخاب نکردند و برخی از آثار به عنوان شایسته تقدیر معرفی شدند که اسامی آنها به شرح ذیل است؛

امیرحسین شبانی

فرهاد ندرخانی

عبدالحسین مخلص‌آبادی

سیدعلی سیدی

علی وحدتی

یونس چگینی

جواد قمری

علی سلیمیان

حمید عرب‌خالقی