حامی شماره یک تک‌خوانی زنان برای چه ماموریتی به ایران بازگشت؟

سرویس فرهنگ و هنر حلقه وصل -چندی قبل با پخش یک قطعه لس‌آنجلسی در مدارس و همخوانی دانش‌آموزان با این ترانه، جنجال‌های فراوانی در حوزه موسیقی و فضای مجازی شکل گرفت. اما پیامد آن خبر ملتهب اجتماعی، تحلیلی و راهبردی برای تولید موسیقی خاص سنین کودکان و نوجوانان نبود. این اتفاقات در حالی می‌افتد که یک چهره جنجالی موسیقی به نام حمید متبسم نوازنده و آهنگساز موسیقی سنتی همزمان با آن رویداد، در گفت‌وگویی با هنرآنلاین گفت: مدتی است برای ضبط یک اثر با همراهی دوستان از اروپا به تهران آمده‌ام. این روزها مشغول تمرین هستیم تا در نهایت ضبط آن‌ را از هفته آتی و ابتدای اردیبهشت ماه آغاز کنیم. این کار در حوزه و ژانر موسیقی کودک است و عنوان آن "خواب‌های رنگی من" است که برای من تجربه جدیدی محسوب می‌شود.

با انتشار این گفت‌وگو بسیاری از اهالی موسیقی از حضور حمید متبسم در ایران بسیار تعجب کردند. چهره‌ای که در متن فعالیت‌های موسیقیایی در خارج از کشور حضور داشت و آهنگساز و رهبر ارکستر بسیاری از اجراهای زنده بانوان خواننده در خارج از کشور بود و ناگهان حضور این چهره و همکاری در ایران برای بسیاری از اهالی موسیقی تعجب برانگیز بود.

حمید متبسم زاده، متولد ۱۳۳۷ مشهد است، او از شاگردان زیداله طلوعی (از اعضای هیئت مدیره خانه موسیقی) و حسین علیزاده (سخنگوی شورای عالی خانه یِ موسیقی) است. متبسم در سال ۱۳۸۷ ارکستر سازهای ایرانی را با بهرنگ تنکابنی (از متهمین و محکومین فتنه ی ۸۸) راه اندازی کرد و در ادامه با محمدرضا درویشی (از پژوهشگران موسیقی) به این فعالیت ادامه داد، او در ادامه با هومن خلعتبری (نوازنده و فعال اپـرا، مقیم اتریش، همکار شبکه بهایی من و تو، همکار آکادمی موسیقی گوگوش) همکاری‌های بسیاری را در کارنامه‌اش ثبت کرد.در واقع هومن خلعتبری در خارج از کشور سبب گسترش فعالیت‌های متبسم شد.

متبسم تا قبل از حضور در ایران، در خارج از کشور اقامت داشت و به دلیل همراهیِ گروه دستان، در تولید کلیپ و قطعاتِ موسیقاییِ تکخوانی بانوان، همپایِ سعید فرج‌پوری و مجید درخشانی دامنه فعالیت‌هایش در خارج از کشور بسیار گسترده‌ بود.

متبسم در کنار سعید فرج‌پوری، پژمان حدادی، حسین بهروزی‌نیا، مجید درخشانی، سهراب پورناظری و . . . ، از مجموعه افرادی هستند که فعالیت‌هایی مغایر با فرهنگ عرفی موسیقیایی در داخل کشور دارند و اغلب با خوانندگان مخالف‌خوان، زن و سیاسی معارض همکاری می‌کنند.

این گروه با اغلب خوانندگان هنجارشکن یا مخالف انقلاب اسلامی اجرای صحنه‌ای مشترک داشته‌اند و در کمال تاسف به دلیل انفعال متولیان امر، برخورد منفعلانه مراکز فرهنگی و مدیران فرهنگی و هنری بخش‌های دولتی و غیردولتیِ ، در داخل کشور نیز فعالیت می‌کنند و به دلیل فعالیت خارج از کشور از آنان، به صورت غیرمستقیم تجلیل می‌شود.در واقع طرح نامحسوس فرهنگی دولت یازدهم و دوازدهم، رفت و آمد فعالان موسیقی است که فعالیت غیرقانونی و غیر عرفی در خارج از کشور داشته‌اند. حلقه وصل در گزارش‌های متنوعی به حضور افرادی مثل سیامک رادمنش، مجید درخشانی، الکساندر (علی) رهبری، مجید درخشانی و مهدیه محمدخانی(اولین تک خوان در دولت یازدهم)، اشاره کرده است.

گروهی که در سطور پیشین بدان اشاره شد، فضا را برای خوانندگان زنی که به خارج از کشور برای اجرای صحنه‌ای رفت و آمد دارند، سازماندهی می‌کند. به عنوان نمونه مهدیه محمدخانی که در داخل کشور برای نخستین بار در حضور علی جنتی وزیر وقت ارشاد آواز خواند، توسط اسامی نام برده شده، حمایت می‌شود.

به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین اقدامات غیرمتعارف «مهدیه محمدخانی»، حضور در برنامه‌ای با عنوانِ شبِ آواز در شبکه «من و تو» است. محمدخانی در این برنامه اشعاری از فروغ فرخزاد را که از ساخته‌های حمید متبسم، حسین بهروزی‌نیا و همراهیِ سعید فرج‌پوری (نوازنده ی کمانچه مقیم کانادا) است، اجرا کرد.

فرج‌پوری از دگراندیشان تولید کننده کلیپ‌های تصویری فراوان تکخوانی زن و کنسرت‌های تکخوانی در سراسر جهان با خوانندگانِ زن مقیم داخل و خارج از کشور است. نکته قابل تامل این است که فرج‌پوری در سال ۱۳۹۳ به دعوتِ معاونت هنری ارشاد و انجمن موسیقی به عنوان داور جشنواره موسیقی جوان در تهران دعوت شد و با پژمان حدادی و بهنام سامانی برنامه اجراء کرد.

«شب آواز» از شبکه من و تو در حالی پخش شد که در سریِ همین برنامه‌ها، در ساعت ۱۴ روز یکشنبه مورخِ ۱۳۹۴/۰۱/۰۲ برنامه‌ای با حضور ریتـا (ریتا کلینستاین جهان افروز) پخش شد. ریتا متولد ۱۳۴۱ تهران که از سال ۱۳۴۹ مقیم فلسطین اشغالی و تبعه رژیم صهیونیستی است. او برایِ ایجاد ارتباطِ هدفمند، ترانه‌هایش را به زبان های عبـری، فارسی و انگلیسی اجراء می کند و در ساعت ۱۴ روز دوشنبه مورخ ۱۳۹۴/۰۱/۰۳ سیما بینـا، شاهین نجفی از این شبکه بهایی و ضدایرانی پخش شد. در واقع شب آواز مقدمه‌ای پازل برنامه‌ موسیقیایی این شبکه را تامین می‌کرد و مرد محوری این برنامه حمید متبسم بود.

در واقع متبسم نوازنده و آهنگسازی است که فعالیت‌های فرج‌پوری در حوزه تک خوانی زنان به شکل عجیبی گسترش داده است و کنسرت‌های مشترک خود را با خوانندگان زن ادامه می‌دهد و هر کجا که سعید فرج‌پوری حضور دارد، حمید متبسم در کنار او سازهای مختلفی را می‌نوازد.

جشنواره موسیقی آلمان

اما در کارنامه متبسم باید به یک فراز بسیار مهم اشاره کرد. شرکت پرشین کنسرت اقدام به برگزاری جشنواره‌ای باعنوان «ایران سرایِ من» در شهر دوسلدورف آلمان کرد که طی این کنسرت، اقدام به برگزاری مجموعه‌ای از کنسرت‌ها با موضوع موسیقی سنتی و نواحی ایران نمود.

در این فستیوال که روز هجدهم اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ در آلمان برگزار شد، از حضور هنرمندانی مانند؛ ایرج رحمانپور، سالار عقیلی، حمید متبسم، پژمان حدادی، بهنام سامانی، ناصر مسعودی، شاهرخ مشکین قلم، سیامک جهانگیری، آزاد میرزاپور، رضاسامانی، سینا جهان آبادی و . . . نام برده شد که تنها ناصر مسعودی حضور خود در این فستیوال را تکذیب کرد.

در این جشنواره چند نکته قابل توجه وجود داشت، نخست آن که بخش بزرگی از هنرمندان حاضر مانند حمید متبسم، پژمان حدادی، بهنام سامانی و . . .که مقیم خارج از کشور هستند در برگزاری کنسرت‌های تک‌خوانی زن و تولید کلیپ‌ فعالیت داشتند. دومین مسئله قابل بررسی، تبلیغات این جشنواره است که تصویر زنانِ نوازنده، از جمله عکس «نغمه فرهمند» عضو گروه موسیقی مضراب به سرپرستی حمید متبسم وجود داشت که متاسفانه برخی خبرگزاری‌های داخلی نیز بدون هیچ بررسی آن را بازنشر دادند. سوم آن که اهداف این فستیوال و برگزارکنندگان آن داخلی نبوده و اثرات وضعی سیاسی داشت.

افرادی با کارنامه‌ای بسیار عجیب، مانند شاهرخ مشکین قلم، متولد شیراز و مقیم فرانسه، عضو تئاتر فرانسه، که دارای ارتباط و همکاری با نیلوفر بیضایی (دختر بهرام بیضایی، مرتبط و فعال با برخی جریانات هنری و فرقه‌ای) از نکات قابل تامل این جشنواره بود. مشکین‌قلم که در کنار متبسم که نقطه ثقل این جشنواره است، از حامیان شاهین نجفی به شمار می‌رود و با این خواننده کنسرت مشترک برگزار کرده، همچنین علاوه بر فعالیت در حوزه نمایش، موسس گروه رقص نکیساست. او به همراه گروهی از زنان و مردان رقصنده، در کشورهای خارجی به برگزاری اجاره‌ای صحنه‌ای رقص اهتمام دارند و در این جشنواره حضور جدی داشتند که بخشی از تبلیغات این فستیوال به رقص ایرانی گروه مشکین قلم و خوانندگانی زن از ایران به اهتمام حمید متبسم اختصاص یافت. یکی از شرم‌آورترین کارهای شاهرخ مشکین قلم تنظیم رقص باصدای ملکوتیِ اذانِ مرحوم استاد موذن زاده است، او از اقدام روزنامه شارلی ابدو نیز حمایت کرد.

شرکت پرشین کنسرت یکی از مراکز برگزارکننده کنسرت خوانندگان لس آنجلسی، تم اغلب برنامه‌هایش تداعی کننده دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی است و مجالی فراهم آورد تا فعالان موسیقی همچون متبسم، گروه‌های تک‌خوان در این جشنواره را حمایت کنند.

قابل تامل است که بهنام سامانی و پژمان حدادی (گروه موسیقی ضربانگ) پیش از این به همراه حمید متبسم کنسرتی به خوانندگی «سپیده رییس سادات» را برگزار کرده‌اند در این فستیوال با شاهرخ مشکین قلم (رقاص) اجراء مشترک داشتند. و نکته قابل توجه این است که در «جشنواره ایران سرای من» یکی ازشرم آورترین کارهای شاهرخ مشکین قلم تنظیم رقص باصدای ملکوتیِ اذانِ مرحوم استاد موذن زاده است، او از اقدام روزنامه شارلی ابدو نیزحمایت کرده وپای ثابت رسانه‌های فارسی‌زبانی مانند voa، من و تو، bbc فارسی، رادیوزمانه و . . .است.

فتنه ی ۸۸ و گروه ضربانگ

قابل تامل‌تر آن که گروه ضربانگ با هدایت و حمایت حمید متبسم در دوره بحرانی پس از سال ۸۸ در برخی کشورها منجمله اسپانیا با عنوان «همبستگی با مردم ایران» کنسرت سبز برگزار کردند و در سال ۱۳۹۴ کنسرتی با نام «زمستان» توسط اعضای آن مجوز گرفت که حمید متبسم درباره نحوه نام گذاری‌اش گفت: "نخستین یادهای من از شعر زمستان اخوان ثالث برمی‌گردد به دوران نوجوانی، به روزگاری که فصل زمستان برایم جز جلوه‌ی دیگری از طبیعت نبود، با عطر بخاری هیزمی و یادگاری نوشتن روی بخار شیشه پنجره‌ها.

در آن زمان به راز کلام اخوان پی نمی‌بردم؛ ولی مانند زمستان دوستش داشتم، حال کلام اخوان دستمایه اثری است که به گوش شما می‌رسد. زمستانی نه از آن دست که من می‌شناختم، زمستانی که پیامش برگرفته از رنج مردمانی بود که بهار را منتظر بودند. خوانندگانِ این کنسرت یک خواننده زن (فریبا داودی) و یک خواننده مرد (هادی فیض آبادی) است و نغمه فرهمند نیز به عنوان نوازنده حضور داشت.

نکته قابل تامل دیگر درباره گروه حمید متبسم این است که «آلبوم زمستان» را در خارج از کشور با تکخوانی فریبا داودی اجراء و منتشر کردند، اما همان آلبوم با حضور فریبا داودی و یک خواننده مرد که از شاگردان فریبا داودی است در تالار وحدت روی صحنه رفت.

فریبا داودی نیز علاوه بر تدریس آواز برای زنان و مردان، در کارنامه خود انبوهی از کنسرت های تکخوانی را در خارج از کشور دارد، از اجراهایِ تکخوانی او که در رسانه هایِ فارسی زبان ماهواره ای نیز مورد اقبال قرار گرفت می‌توان به اجرای دانشگاه تورنتو به مناسبت روز ولنتاین اشاره کرد.

دریا متبسم دختر حمید متبسم نیز در تکخوانی فعالیت دارد، وی اجراهایی را در برخی شهرهای کشورهای اروپایی انجام داده که در بسیاری از آن ها حمید متبسم نیز وی را همراهی می کرد.

حمید متبسم، پژمان حدادی، کیهان کلهـر، سعید فرجپوری و سایر افرادی که در متن فوق نام آنان درج شد،

از فعالانی هستند که :

۱- التزام عملی به ارزش‌های قانونی موسیقایی در داخل کشور ندارند و متاسفانه به دلیل عدم سخت‌گیری دولت مستقر، فعالیت‌های خود را به دو بخش داخل و خارج تقسیم کرده‌اند.

۲- این گروه مشخص از بهترین‌های موسیقی کلاسیک ایرانی نیستند و حتی بهتر از آنان در مباحث تخصصی و فنی وجود دارد، اما فعالیت‌های آنان در خارج از کشور و تبلیغات فراوان شبکه‌های فارسی زبان درباره فعالیتشان و پخش مکرر اجراهای صحنه‌ای آنان، متبسم، فرج‌پوری و سایر حلقه حامی تک‌خوانی زنان را به فعالان برجسته‌ای تبدیل می‌کند. در واقع تنور گرم کردن رسانه‌های فارسی زبان معارض و مخالف، برای فعالانی نظیر متبسم، آورده معنوی و مالی در داخل کشور دارد. گروه مذکور از برگزاری کنسرت های تکخوانی زن در خارج از کشور فروگذاری نکرده‌اند و تصاویر خاص این گزارش دال بر همین موضوع است و این استنادات زنجیره متصل فعالان موسیقیایی که تک‌خوانی زنان را حمایت می‌کند، مشخص می‌شود. بی‌شک حمید متبسم یکی از موسیقیدانانی است که روی این حوزه از داخل به خارج و از خارج به داخل حرکت می‌کند.

۳-این گروه مشخص، اصالت و اعتقاد خود را نسبت به عناد با نظام و همراهی با جریانات برانداز را در دوران پس از سال‌های ۱۳۸۸ به نمایش گذاشتند و حرکت‌های هنری خود را در داخل کشور در ساختارهای سیاسی و معترض تعریف می‌کنند. امـا آنچه باعث شده است آنان از سوی رسانه‌های بیگانه و معاند و شبکه های ماهواره ای به چهره تبدیل شوند، فقط تعلق آنان به جبهه فرهنگی معارض است.

فعالانِ جریان سیال موسیقی کشور که موضوع تکخوانی زن را به عنوانِ مطالبه رسمی خود از مرداد ماه ۱۳۹۲ پیگیری می‌کنند، کارگزاران خود را وارد حوزه موسیقی‌کودکان و نوجوانان کرده‌اند

و نکته جالب اینجاست که خرداد ماه ۱۳۹۵ حمید متبسم برای حضور در قامتِ عضوِ شورای سیاستگذاری ارکستر شهر متعلق به تهران دعوت شد.

نکته جالب اینجاست که یکسال پس از حضور در نشست خبری ارکستر شهر، در سال ۱۳۹۶ نیز متبسم همان مسیر را ادامه داده و در آخرین برنامه ریزی نیز، اجرای کنسرت تار و پود در کانادا با آهنگسازی خودش و خوانندگی مهدیه محمدخانی را در دستورکار قرار داد.

در سال ۱۳۹۶ و همان گونه که پیش بینی شده بود با مساعدت معاونت هنری، علیرغم استمرار همه مسائل خارج از کشور، ضمن برنامه ریزی برای برگزاری کارگاه آموزشی ومسترکلاس برای اجرای صحنه ای و تولید و انتشار آثار نیز اقدام و مجوز دریافت کردند!

برگزاری اجراهای صحنه ای با تکخوانی زن، نوازندگان بدون حجاب عرفی و موارد مشابه از مظاهر روشنِ تخلف از قوانین است که در سال 1396 با حضور در رسانه‌های تابلودار مانند شبکه من و تو و رونق بخشیدن به جریانات معارض که از مظاهر تخلف از قوانین کشور است، توسط متبسم و سایر همکارانش در خارج از کشور ادامه پیدا کرد.

از آن جایی که این گونه اقدامات از تلاش برای چهره سازی، مشروعیت بخشی و تعمیق گروه های مرجع است، چنانچه از سوی مراکز فرهنگی و هنری متعلق به نظام صورت بگیرد، براستی توجیه ناپذیرتر و از اثرات وضعی مخرب‌تری در راستای ایجاد تقابل ذهنی، کاهش مشروعیت ذهنی جامعه مخاطب از نظام و تولید دوقطبی‌های ضدتبلیغ است. نادیده انگاشته شدن موارد یاد شده نیز در حقیقت ایفای نقش در قامتِ جریانِ میانجی و یا تسهیل کننده برای فعالان دوگانه‌سوز است.

هرچند عناصر دارای زیست‌ دوگانه مانند حمید متبسم از اشراف نسبی بر سبک و شیوه های نوازندگی برخوردار هستند، اما نحوه پردازش از سوی جریانات رسانه‌ایِ خاص، ارایه تولیدات و محصولات حرفه ای و علمی، حضوردادن این گونه افراد در قالب هیئت های انتخاب و داوری رخدادهای فرهنگی و هنری، مصاحبه‌های برنامه ریزی شده و در برخی موارد همراهی برنامه‌هایِ در رسانه‌های مرجع، در تعمیق و تثبیت این دسته از افراد نقش اساسی و مهمی داشته و دارد. ازسوی دیگر هرج و مرج سازمان یافته حاکم بر مراکز فرهنگی موجب شده، نه تنها چهره سازی از مسیرهای حرفه ای صورت بگیرد، بلکه بسیاری از افراد فعال و مجرب نیز اشتیاقی برای حضور در این گونه مراکز نداشته باشند.

به موازات موارد یاد شده، عدم وجود انسجام در راهبردها به دلیل عدم توزیع حرفه‌ای و صحیح اطلاعات و تحلیل‌های عمیق و کاربردیِ مبتنی بر ذائقه، جریان و تبارشناسی جریانات و روندها موجب بروز پراکندگی در نحوه ی فعالیت تمامی مراکز شده است که این امر علاوه بر تقویت جبهه فرهنگی مخالف و هدر رفتن هزینه ها، از تولیدات مورد اقبال، ایجاد و اثربخش بودن فعالیت‌های جاری، چهره سازی، حضور افراد حرفه‌ای و قانون‌مدار در گروه های مرجع پیشگیری خواهد کـرد.

در پایان باید به توصیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اشاره کرد که می‌فرمایند: «دستگاه های دولت، آنهایی که مربوط به فرهنگند، به جای این که آغوش خود را به روی کسانی که نه اسلام را قبـول دارند، نه انقلاب را، نه نظام اسلامی را، نه ارزش های اسلامی را، باز کنند، آغـوش خـود را به روی بچـه مسلمان ها، به روی جـوانان مومن، به روی بچه های انقـلابی، به روی بچه های حزب اللهی بازکنند.»