فیلترینگ؛ تجویز موقت برای پاک کردن صورت مسئله ناهنجاری‌های مجازی

به گزارش حلقه وصل، وقتی از فضای مجازی صحبت می‌کنیم با یک فضای طراحی شده پیچیده‌ای مواجه هستیم که ما به عنوان مهاجران به این فضا محسوب می‌شویم. بدین معنا که گویی، این فضا در جای دیگری طراحی شده است و قواعد، ضوابط، مختصات و ویژگی‌های خاص خود را دارد و به شدت وابسته به مختصات جغرافیایی و فرهنگی غرب است که در آنجا ایجاد شده و به نوعی یک زندگی دوم را برای ما به وجود آورده است که این نشان می دهد ما بایک تأخیر فرهنگی به این فضا اضافه شده‌ایم؛ یعنی ما ابتدا یک ساختار مجازی را ایجاد می‌کنیم و سپس در آن فضا، در خصوص مسائل فرهنگی صحبت می‌کنیم که طبیعتا در  جریان شدید و مداوم اطلاعات و داده‌هایی که تبادل پیدا می‌کنند، ایستادن ما با یک تولید محتوای محدود در برابر همه آن ها نمی‌تواند مؤثر واقع شود.

شهید شاطری پور، رییس پژوهشکده حقوق جزا و جرم شناسی پژوهشگاه قوه ‌قضاییه در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با نقش فضای مجازی در زندگی کودکان و نوجوانان اظهار کرد: در خصوص این موضوع باید گفت که نه تنها حاکمیت‌ها نمی‌توانند در برابر این موج فضای مجازی مقاومت کنند بلکه خانواده‌ها هم که توانایی کمتری دارند، محکوم به این هستند تا در برابر این فضای ایجاد شده رفتارهایی نشان دهند که  چنین رفتارهایی هم نمی‌توانند تأثیر چندانی داشته باشند، چراکه خانواده‌ها نمی‌توانند در برابر بچه‌ها بایستند و علت آن هم این است که بچه‌ها در برابر حجم گسترده محصولاتی که در فضای مجازی تولید می‌شود قرار می‌گیرند، فضای تبادل اطلاعات دارند، با دوستانشان ارتباط برقرار کرده، در جامعه زندگی می‌کنند و این محتوا به طور دائم بازتولید می‌شود و در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به مفید نبودن تجویزهای موقت برای دور کردن کودکان و نوجوانان از فضای مجازی بیان کرد: اگر والدین بخواهند با گزینه کنترل‌های وضعی مواجه شوند یعنی فرض کنیم که دسترسی بچه‌ها را به اینترنت محدود کنند یا اینترنت و ابزارها را در اختیارشان قرار ندهند، این به معنای بستن چشم به روی واقعیت‌هاست، چون اگر خانواده‌ها بچه‌ها را از این واقعیت‌ها دور و آن ها را محدود کنند، به معنای این نیست که بچه‌ها در جای دیگری به این اطلاعات دسترسی پیدا نمی‌کنند و در حقیقت، باید ارتباط های آن ها به صورت سالم کنترل شود، زیرا در غیر این صورت، آن‌ها در ارتباط های دیگر، این اطلاعات را به دست می‌آورند.

 رییس پژوهشکده حقوق جزا و جرم شناسی پژوهشگاه قوه‌ قضاییه تصریح کرد: فضای اینترنت، به جز برخی از مناطق کشور که محدودیت‌هایی داریم، الآن فضای قابل دسترسی است و کلانشهری مانند تهران ضریب نفوذ اینترنت بالایی دارد؛ به طوری که  بچه‌ها در هر لحظه از شبانه‌روز به راحتی می توانند به این فضا دسترسی پیدا کنند. بنابراین، نمی‌توانیم مشخصا به صورت سخت‌افزاری با بچه‌ها مقابله کنیم و در حقیقت، آن‌ها نیازمند تربیت نرم‌افزاری هستند، یعنی نظارت خانواده‌ها باید یک نظارت نرم‌افزاری باشد به گونه‌ای که فضا برای بچه‌ها تبیین و مشخص شود و به آن‌ها گفته شود که بچه‌ها به چه میزان می توانند به این فضا دسترسی داشته باشند و نحوه مراجعه‌شان باید به چه نحوی باشد.

وی گفت: به نوعی تربیت فرهنگی و دیجیتالی، در حوزه فضای مجازی مؤثرتر از کنترل‌های فیزیکی است که مبتنی بر بستن و فیلتر سایت‌ها است و البته وظیفه حاکمیت به لحاظ حکمرانی فضای مجازی وظیفه مهم‌تری است؛ به طوری که حاکمیت وظیفه دارد یک اینترنت پاک و امن ایجاد کند و در اختیار افراد قرار دهد تا تهدیدهایی که در فضای مجازی وجود دارد، تهدیدهای محدودتری باشند.

شاطری پور ادامه داد: اولین گام برای این منظور، پذیرفتن فضای مجازی با همه ویژگی‌ها و مختصاتی است که دارد و انکار این فضا و نادیده گرفتن و نفی آن به طور کلی گزینه درستی نیست. یعنی خانواده‌ها باید بپذیرند در کنار فضای واقعی که بچه‌هایشان در آن حضور دارند یک فضای مجازی شکل گرفته است و این فضا یک سری ویژگی خاص دارد و رسانه‌ها باید در سطح آموزشی، این مسائل را به خانواده‌ها آموزش دهند.

رییس پژوهشکده حقوق جزا و جرم شناسی پژوهشگاه قوه‌ قضاییه افزود: ما الآن مشکلمان فقط بچه‌ها نیستند و در حقیقت، خود خانواده‌ها هستند که نقش اساسی در این فضا ایفا می کنند، چرا که در حقیقت، آن ها ساکنان اصلی در فضای مجازی نیستند و در این فضا، مهاجر به حساب می‌آیند. یعنی یک پدر ۵۰ ساله شاید نسبت به زمان شکل‌گیری فضای مجازی نصف عمرش را در یک فضای آموزشی سنتی گذرانده و هیچ ارتباطی با فضای مجازی نداشته است و این فضای سنتی برای او فرهنگی شده است و حالا به فضای مجازی مهاجرت می‌کند.

وی تاکید کرد: ابتدا باید مختصات فضای مجازی مشخص شود و بچه‌ها باید بدانند که در فضای مجازی هویت‌هایی که با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند هویت‌های واقعی نیستند چرا که اسامی و تصاویری که نشان داده می شوند می‌توانند واقعی نباشند و در حقیقت، این فضا به لحاظ آن چه که از خود نشان می‌دهد، واقعیت‌نما است و اطلاع از این موضوع، برای این که بچه ها آسیب نبینند و موضوع جرائم قرار نگیرند بسیار کمک کننده است، چرا که به دنبال آن، شرایط مناسبی فراهم می شود تا آن ها در فضای مجازی حضور امنی داشته باشند. بنابراین، باید برای بچه ها، شرایط یا رفتار سلامت در فضای مجازی به وجود بیاید.

شاطری پور با اشاره به نظارت ها برای استفاده کودکان از فضای مجازی بیان کرد: نظارت باید بر نحوه حضور بچه‌ها در فضای مجازی وجود داشته باشد. یعنی نظارت باید هم بر میزان و هم نحوه حضور اتفاق بیفتد و اگرچه این ذهنیت که ما به بچه ها اعتماد داریم غلط نیست اما فضای مجازی فضایی است که اعتمادپذیر نیست. زیرا گاهی اوقات آسیب‌هایی که متوجه بچه‌ها می‌شود به خاطر این نیست که خود بچه دارای مشکل است، بلکه فضا، فضای چندرسانه‌ای است و جذابیت‌های خودش را دارد و بستر فریبکاری و غیر واقعی بودن در آن به راحتی فراهم است.به عنوان مثال، تصور کنید تصویری از شما نشان می‌دهند که خود شما بر این باور هستید که این یک تصویر واقعی است.

وی اظهار کرد: اگرچه در حال حاضر، برخی از بچه‌ها به راحتی از فیلترشکن استفاده می‌کنند، اما در برخی از شرایط باید محدودیت صد درصدی برای بچه‌ها به وجود آورد که این بخش، نه تنها به خانواده‌ها بلکه بخش عمده آن نیز به حاکمیت مربوط است، چراکه در همه جای دنیا برای بچه‌های زیر ۱۸ سال محدودیت‌هایی به جز اینترنت مدارس وجود دارد و قوانین کیفری نسبت به جرایم فضای مجازی در رابطه با اطفال، شدیدتر برخورد می‌کند. یعنی اگر کسی محتوای هرزه‌نگاری اطفال را منتشر کند، خود این محتوا می‌تواند عامل تشدیدکننده مجازات باشد.