تهران: کتاب «اقتصاد مقاومتی» به زودی روانه بازار نشر می‌شود

به گزارش حلقه وصل، محمد جواد توکلی محقق گروه نظام‌ها و مطالعات انقلاب اسلامی مرکز پژوهش‌های جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به تازگی تحقیق خود با عنوان«اقتصاد مقاومتی» را به پایان رسانده و این تحقیق هم اکنون در مراحل آماده سازی جهت انتشار قرار دارد.

توکلی درباره این اثر گفت: این کتاب در واقع به تبیین گفتمان اقتصاد مقاومتی می‌پردازد و سعی شده مباحث روز مربوط به اقتصاد مقاومتی –چه اندیشه‌های اقتصادی متعارف و چه در اندیشه اقتصادی اسلامی- بسط داده شود و حتی‌الامکان برای مخاطبان جوان به خوبی تبیین شود. کار ویژه این کتاب این است که گفتمان اقتصاد مقاومتی از گفتمان‌های بدیلش متمایز شود و من دو سه گفتمان بدیل را در این باره مطرح کردم.

وی یادآور شد: یکی گفتمان اقتصادی لیبرال که مدعی است اقتصادی که با جهان پیوند بخورد، اقتصادی مقاوم است. گفتمان دیگر و در مقابل آن، گفتمان ملی‌گرایی اقتصادی است با تاکید بر اینکه ابتدا در داخل باید قدرتمند شد و بعد تعامل با جهان می‌تواند مفید باشد. برای مثال مکتب تاریخی آلمان تقریباً چنین ایده‌ای دارد.

در کنار این موارد، نظریات جدیدی به عنوان اقتصاد تاب‌آوری مطرح شده که آنها هم به گونه‌ای چالش‌های اقتصاد جهانی یا جهانی شدن را مطرح و تاکید کردند که اگر در اقتصاد حجم تجارت خارجی کشور زیاد باشد آسیب می‌پذیرد، اگر در بعضی کالاهای استراتژیک وابسته باشد آسیب‌پذیر می شود و تحلیل‌هایی از این دست.

وی با بیان اینکه سعی کردیم این ایده را بیان کنیم که اگر به اقتصاد مقاومتی به عنوان یک اندیشه اسلامی نگاه شود، قاعدتاً باید در دو زاویه به آن نظر کنیم، افزود: اول اینکه آسیب‌های مقاومت اقتصادی نظام از دیدگاه اسلام چیست. دوم اینکه چگونه می‌توان این آسیب‌ها را برطرف کرد. در تعریف ما از اقتصاد مقاومتی یا نظریه اقتصاد مقاومتی باید هم آسیب‌شناسی اقتصادی را از زاویه اسلامی و هم مقاوم سازی و ترفند‌های مقاوم سازی را از رویکرد اسلامی بررسی کرد.

توکلی در ادامه افزود: مزیت نسبی این کتاب آن است که سعی شده مفهوم واضحی از اقتصاد مقاومتی بیان شود که از مفاهیم بدیل در گفتمان خودمان از جمله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، حتی اقتصاد اسلامی متمایز است و این که این نوع اقتصاد چه نسبتی با اقتصاد اسلامی دارد. هم‌چنین تلاش کرده‌ایم نسبتش با مفاهیم اقتصادهای بدیل خود مانند تاب‌آوری اقتصادی مشخص شود. نقص آثار موجود در این باره این است که به لحاظ مفهوم شناسی ضعیف هستند.

وی یادآور شد: گاهی اقتصاد مقاومتی اطلاق می شود ولی منظورشان اقتصاد اسلامی یا نظریه پیشرفت است. تلاش ما این بود که بگوییم اقتصاد مقاومتی یک تحلیل در اقتصاد اسلامی است. ما سازه اقتصاد اسلامی را از زاویه مقاومت، استحکام و شکنندگی –که در بیانات رهبر فرهیخته انقلاب هم آمده است –تحلیل می‌کنیم. وقتی از زاویه رشد نگاه می‌شود به سراغ الگوی رشد می‌رویم و وقتی از زاویه عدالت و توزیع نگاه می‌کنیم به سراغ نظریات عدالت می‌رویم. با این فرض می‌توانیم بگوییم نظریه اقتصاد اسلامی می‌تواند سه خرده نظریه داشته باشد: یکی نظریه رشد و توسعه، دیگری عدالت و یکی هم نظریه مقاومت اقتصادی یا اقتصاد مقاومتی که هر کدام  از این سه نظریه سه کارکرد مختلف دارد و در این بین نظریه اقتصاد مقاومتی می‌خواهد بگوید آیا این روند تولید و توزیع روندی پایدار است یا خیر؟

پس الزاماً بحث توسعه پایدار منظور نیست، بلکه پایداری در مقابل همه آسیب‌هاست که یکی از آنها می‌تواند مسایل زیست محیطی یا تحریم اقتصادی باشد و حتی آسیب‌ها و بحران‌های داخلی و چه بسا آسیب‌های ناشی از ناحیه سیاست.

وی اظهار داشت: امتیاز دیگر این کتاب که شاید در آثار دیگر نیست، گزینش تحلیل نهادگرایانه است که هم به بحث‌های آسیب‌شناختی برسیم و  هم ایمن‌سازی را در چهار سطح مطرح کنیم؛ یکی در سطح فرهنگ(سطح بالادستی) و بعد سطح قانون و احکام و سپس در رویه‌های اجرایی و نهایتاً در سطح چهارم که مربوط به رفتارها است. بنابراین در کنار آسیب شناسی در این چهار حوزه، ترفندهای ایمن‌ساز نیز در هر یک از این سطوح بیان شده است.

به دلیل محدودیت حجم آثار این مرکز، بخش‌هایی از کتاب برای مخاطبان عام و تخصصی می‌بایست بازتر می‌شد و بخش‌هایی هم نقد و نظرپذیر است، از جمله برداشت ما از اقتصاد مقاومتی. اما این کتاب به همین شکل، برای مخاطب عام و مخاطبان این مرکز می‌تواند جذاب باشد؛ زیرا بیانی روان دارد و هم‌چنین سعی شده بحث‌ها مصداقی باشد و نه مباحث نظری محض و از همین منظر می‌تواند در فضای بحث‌های نخبگانی به عنوان چالشی برای آثار موجود دست‌کم به عنوان گفتمانی بدیل نقدش کنند.