پنج پرده از ماجرای «سلطان کاغذ»

به گزارش حلقه وصل، سلطان کاغذ؛ این کلید واژه‌ای بود که به دنبال گفتگوی اخیر سردار رحیمی رئیس پلیس شهر تهران در روزهای اخیر در حال رد و بدل شدن در فضای مجازی است.

با گشتی در خبرهای فضای مجازی طی روزهای گذشته با این کلید واژه بسیار روبرو می‌شویم و واکنش کاربران به این اتفاق که بیشتر رنگ تعجب می‌دهد و فضای اقتصادی سلطان ساز ایران در سال جاری به طوری که بسیاری حتی با طنز از عبارت‌های سلطان سکه و سلطان ارز و سلطان قیر و حالا کاغذ یاد می‌کنند.

رئیس پلیس پایتخت در مصاحبه خود درباره ماجرای سلطان کاغذ عنوان کرده است: گروه ۱۶ نفره و رئیس این گروه که در زمینه واردات کاغذ فعالیت می‌کردند، دستگیر شده‌اند. این افراد بالغ بر ۳۰ هزار تُن کاغذ با ارز دولتی وارد کردند که هیچ گرمی از این کاغذها در بازار وارد نشد یا به صورت آزاد به فروش رسید، با تعدادی از ارزهای دولتی نیز اصلاً کاغذ وارد نشده و به صورت آزاد در بازار فروخته شده است.

به گفته رحیمی ارزش این پرونده تاکنون بیش از هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان است، متذکر شد: در بخش برخورد با مفسدان اقتصادی با قاطعیت وارد شدیم و با هماهنگی خوب با دستگاه قضایی با قدرت پیش می‌رویم.

پرده اول: به دنبال سلطان کاغذ در رسانه‌ها

سلطان کاغذ کیست و درباره فعالیت او تاکنون چه چیزی منتشر شده است؟

برای رمزگشایی از این سوال می‌توان با بررسی اخبار موجود در این زمینه در شش ماه گذشته به نتایج قابل توجهی رسید.

اوایل پاییز سال جاری و در نشست صبحانه کاری معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با خبرنگاران؛ محمد سلطانی‌فر اطلاعاتی را بیان می‌کند که به نظر می‌رسد بی ارتباط با این سلطان تازه کشف شده نباشد.

سلطانی‌فر در حاشیه این دیدار در گفتگو با یکی از رسانه‌ها عنوان کرده بود: برای آن دو نفری که حدود ۲۴ میلیون یورو برای واردات (کاغذ) گرفته‌اند، دو پرونده قضایی تشکیل شده که هنوز به جایی نرسیده است چون اصلاً این افراد وجود خارجی نداشتند.

وی در توضیح بیشتر این اتفاق عنوان کرده بود: دو قلم ارز مجموعاً حدود ۲۴ میلیون یورو به اشخاصی داده شده که وجود خارجی ندارند. متاسفانه این مشکلات در وزارت صنعت، معدن و تجارت بود. ما مکاتبه کردیم بدون مجوز ما این کاغذها وارد نشود، آقای شریعتمداری نامه نوشت که خودمان داریم وارد می‌کنیم و مسئولیت با خودمان است و شما دخالت نکنید. این نامه موجود است.

پرده دوم: ماجرای لیست جنجالی واردکنندگان

در تیرماه سال جاری بانک مرکزی به دنبال درخواست رئیس جمهور لیست تمامی افراد و نهادهایی که با ارز دولتی اقدام به واردات کرده بودند را منتشر کرد و در این لیست اسامی واردکنندگان کاغذ در بحبوحه آغاز بحران افزایش شدید قیمت کاغذ مورد توجه خاصی در رسانه‌ها قرار گرفت.

در همان زمان و به دنبال بررسی رسانه‌ها مشخص شد که در لیست اولیه منتشر شده از سوی بانک مرکزی ۳۴ میلیون یورو ارز دولتی برای واردات کاغذ روزنامه به ۲۳ شرکت تخصیص داده شده که بیش از ۶۵ درصد از آن را دو شرکت هانا تجارت ترولیت و صنعت ساحل پرشیا دریافت کرده‌اند که هر دو متعلق به دو برادر است که تا پیش از آن در واردات کاغذ ورود نداشتند و حتی بسیاری از اعضای صنف واردات کنندگان کاغذ نیز از وجود و فعالیت آنها اظهار بی‌اطلاعی کرده بودند.

یکی از روزنامه‌های سراسری در آن زمان در گزارشی افشا کرد که این دو برادر در حالی ۱۴ میلیون یورو برای واردات کاغذ ارز دولتی دریافت کرده‌اند که تنها دو سال پیش از این و با سرمایه ۲۰ میلیون تومان ثبت شده است و پیگیری این روزنامه نشان می‌داد که در آدرس ثبت شده این دو شرکت اساساً شرکتی وجود ندارد. این اتفاق در حالی رخ داده بود که به گزارش همان روزنامه دو عضو هیات مدیره این شرکت که در برخی جلسات بانک مرکزی حضور هم داشته‌اند در بازار کاغذ افرادی ناشناخته بوده‌اند.

با این همه هنوز مشخص نیست آیا افرادی که سردار رحیمی از آنها یاد کرده است به طور مشخص با این دو شرکت ارتباطی دارند یا خیر.

پرده سوم: آتش بر جان مصرف‌کننده کاغذ

بازار کاغذ و واردات آن در حال حاضر وضعیت مطلوبی را سپری نمی‌کند. کاغذ تحریر و بالک با قیمت‌های بسیار عجیبی در بازار معامله می‌شود و بسیاری از ناشران و فعالان این عرصه را به توقف کامل فعالیت کشانده است. یک بند کاغذ تحریر در حال حاضر با قیمت بیش از ۲۴۰ هزار تومان معامله می‌شود که نسبت به سال گذشته بیش از ۴ برابر افزایش قیمت دارد. در زمینه کاغذ بالک نیز وضعیت بهتر از این نیست و افزایش قیمت نزدیک به سه برابری را نسبت به یال قبل تجربه می‌کند و جالب اینکه این روزها در فضای مجازی و حتی در سایت‌های خرید و فروشی مانند شیپور با آگهی‌های خرید و فروش بندهای کاغذ نیز مواجهیم.

با این هفته در هفته گذشته سیدحسن میرباقری، رئیس انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا با درخواست از ناشران برای خرید نکردن کاغذ از بازار و با بیان اینکه قیمت فعلی بازار کاذب است، عنوان کرده بود: بخشی از آن به دلیل کمبود کاغذ در بازار است که نتیجه عرضه نشدن ارز از سوی بانک مرکزی به واردکنندگان طی ماه‌های گذشته است. وی ادامه داد: قیمتی که در بازار توسط خرده‌فروشان عرضه می‌شود، قیمتی غیرواقعی است، بنابراین ناشران اقدام به خرید کاغذ نکنند. کاغذ طی روزهای آینده ازسوی کارگروه توزیع می‌شود و قیمت‌ها کاهش محسوسی خواهد داشت.

پرده چهارم: مورد عجیب وزارت صنعت در واردات کاغذ

در همین زمینه اما آخرین آمار منتشر شده از سوی کارگروه کاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حاکی از آن است که تا سوم دی ماه سال جاری از ۱۴۸ پرونده متقاضی واردات کاغذ در این کارگروه ۱۰۸ پرونده رسیدگی شده و واردات ۴۸۶۴۵ تن کاغذ تحریر و چاپ (غیر رولی) با ارزش بالغ بر ۵۸ میلیون دلار در این کارگروه مصوب شده است. اما وزارت صنعت و معدن تجارت از این میزان نزدیک به ۲۱ هزار تن را برای واردات تایید کرده و برای تخصیص ارز کمی بیش از ۱۲ هزار تن از آنها اقدام کرده که از این مقدار برای بیش از ۵ هزار تن تخصیص ارز داده شده و در نهایت تا این تاریخ کمی بیش از ۱۲۰۰ تن کاغذ چاپ و تحریر از گمرک ترخیص شده است.

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که سرانه مصرف کاغذ تحریر و چاپ در ایران یک پنجم سرانه جهانی مصرف آن بوده و در عین حال ایران سالانه بیش از ۵۰ هزار تن مصرف کاغذ تحریر دارد. در صورتی که تمامی صنایع فعلی تولید کاغذ در ایران می‌توانستند همه ظرفیت خود را برای تامین این کاغذ مورد استفاده قرار می‌دادند باید با رقمی بالغ بر پنجاه درصد از این میزان مصرفی را در سال باید از طریق واردات تامین می‌شد اما نه تنها چنین چیزی محقق نشده است که بسیاری از کارخانه‌های تولیدی کاغذ در ایران مانند مازندران و کارون در وضعیت بسیار اسفباری به فعالیت خود ادامه می‌دهند و تولیدات متناسب با نیاز روز و بازار ندارند.

پرده پنجم: رهنمودهای فراموش شده

شش سال پیش از این و در جریان بازدید مقام معظم رهبری از نمایشگاه کتاب تهران ایشان به طور صریح خواستار رسیدگی به وضعیت کارخانه‌های تولید کاغذ و تمرکز بر خودکفایی داخلی در این زمینه شدند از آن تاریخ تاکنون اما آنچه در زمینه تولید این کالای پرمصرف و استراتژیک در کشور رخ داد چیزی جز یک داستان پرآب و چشم و سرشار از ناکامی نیست که کمترین حاصل آن این روزها تعطیلی روزنامه‌ها و کاهش انتشار نشریات چاپی و به خطر افتادن حیات اقتصادی بدنه بزرگ تولید نشر و کتاب در ایران است.

آیا با دستگیری سلطان کاغذ و محاکمه او در این روند تغییری حاصل خواهد شد؟ تقریباً می‌توان به این سوال پاسخ خیر داد. مساله اصلی بی‌تفاوتی به اصلاح رویه‌های موجود در تولید و واردات این محصول است. ترکیب ورود بخش دولتی به واردات کاغذ که شمه‌ای از فسادخیز بودنش را در پیش از این خواندید و بی‌تفاوتی به سرمایه‌گذاری و خودکفایی در این مساله در چند سال آینده تکلیف این صنعت نیمه جان را یکسره خواهد کرد.

منبع: مهر