عملیات نجات اربعین/ خانه ها را محل بزرگداشت اربعین کنیم

حلقه وصل:

حجت‌الاسلام علیزاده، حدود 10 سال است که در حوزه اربعین فعالیت می‌کند و در این مدت فعالیت‎هایی اعم از موکب‌داری، کاروان‌داری و مسئولیت در ستاد اربعین را تجربه کرده است. او از سال 1394 به جمع مرکز مطالعات اربعین پیوست تا تجربه‌های خود در این زمینه را به مباحث معرفتی تبدیل کند. پژوهش‌، محور مرکز مطالعات اربعین است و جدیدترین عرصه پژوهش این مرکز نسبت بین اربعین و کروناست. در سال‎های گذشته نیز این مرکز، مطالعات پژوهشی معرفتی خوبی در عرصه نسبت بین سیل و اربعین انجام داد. این شواهد نشان می‌دهد که مرکز مطالعات اربعین به صورت مسئله‌محور و با رویکرد تبیین مسائل و موضوعات روز، محورهای پژوهشی خود را انتخاب می‎کند تا بتواند برای انجام هر چه بهتر و تاثیرگذارتر اربعین راهکار عملیاتی ارائه دهد. از دیگر مباحث مطرح در این مرکز پرداختن به ماهیت اربعین و چرایی برگزاری آن است و جدیدا هم این مرکز با محوریت اربعین دست به آینده‌پژوهی زده است. تمام این مباحث معرفتی از دل اطلاعات میدانی در اندیشکده اربعینِ مرکز مطالعات اربعین استخراج می‌شود. دغدغه اصلی هم زنده نگه داشتن این سنت حسنه و جریان‎ساز و ارائه خدمات هرچه بهتر به زائران است. در واقع خروجی مرکز مطالعات اربعین کار تصمیم‌گیرندگان حوزه ساماندهی فعالیت‌های اربعین را تسهیل می‌کند و کاروان‌دار تا موکب‎دار و مسئولان رده بالای اربعین می‌توانند از خروجی پژوهش‎های این مرکز استفاده کنند. محور مصاحبه پیش رو چگونگی برگزاری اربعین با وجود کروناست و آقای علیزاده در این گفت‌وگو تمام احتمالات حرکتی کرونا را پیش‎بینی و راهکار جایگزین پیشنهاد می‎دهد. در این راهکارها هیچ بن ‏بستی در راه برگزاری مراسم اربعین وجود ندارد.
***
آقای علیزاده! ما می‌خواهیم در مورد اربعین و شرایط امسال آن صحبت کنیم. اینکه بهترین شکل برای برگزاری آن چه می‌تواند باشد و... اما پیش از این می‌خواهم از شما در مورد ماهیت اربعین بپرسم و شما به ما بگویید که اربعین چیست و بود و نبودش چه فایده و ضرری دارد؟
من در رابطه با این سوال خیلی جستجو و مطالعه کردم. حضرت آقا خیلی جامع و کامل و متعالی اربعین را توصیف کردند. ایشان می‎فرمایند: اربعین حادثه بی‌نظیری است که در تاریخ هم ما سراغش را نداریم؛ این رفتار کریمانه عراقی‌ها، نعمت الهی و رحمت الهی است، و باید قدر دانست.
عبارت‌هایی از قبیل حادثه بی‌نظیر، در تاریخ سراغ نداریم، نعمت هست، رحمت هست، باید قدر دانست، این حرکت حسینی و... کارکرد بالای اربعین را در گسترش معرفت امام حسین(ع) معرفی می‎کند. آقا می‎فرمایند: اربعین با این حرکت مردمی جهانی شد و بلافاصه تاکید می‌کنند: ما احتیاج داریم که حسین‌بن‌علی(ع) را به دنیا بشناسانیم، آن هم به دنیایی که امروز دچار ظلم و فساد و بی‌عدالتی شده است. این دنیا محتاج معرفت و آزادگی حسینی است. امروز مردم دنیا، جوان‌های دنیا، ملت‌های بی‌غرض، برای چنین حقیقیتی دل‌هایشان می‌تپد. بعد می‌فرمایند: پیام امام حسین(ع)، پیام نجات دنیاست و به فضل الهی حرکت عظیم اربعین، این پیام را در دنیا منتشر می‌کند. به حول و قوه الهی این حرکت باید روز به روز تقویت بشود.
یکی از رسالت‌های بزرگ اسلام، نجات همه است و حضرت آقا می‌فرمایند امام حسین(ع) دارد این کار را می‎کند و اربعین، امام حسین(ع) را به جهان معرفی می‎کند. من دیگر به این مقدار کفایت می‌کنم و تاکید دارم که آقا می‌فرمایند: هر چه می‌توانید و می‌‌توانیم باید این مراسم را پربارتر و معنوی‌تر کنیم. ما باید به این فکر کنیم که ایجاد تمدن اسلامی هدف نهایی ماست. اگر هدف نهایی این است، به اعتقاد من اربعین می‌تواند این کار را بکند و تمدن‎سازی را برای ما انجام دهد. تعبیر دیگری هم هست که می‎گوید؛ اربعین قدرت استراتژیک شیعه است. ما داریم از اربعین با این اهمیت و ضرورت صحبت می‎کنیم. وقتی نگاه ما این باشد می‌فهمیم که این اربعین دیگر تعطیل‌بردار نیست. مگر می‌شود ما بگوییم روضه امام حسین(ع) تعطیل می‌شود؟! این حرف، کاملاً اشتباه و غلط است، حتی اربعین هم تعطیلی‌بردار نیست. اگر بخواهیم از اربعین یک توصیف یک خطی بکنیم باید بگوییم حرکت همه انسان‎ها به سمت امام است و این حرکت درونی و قلبی در حرکت بیرونی و فیزیکی اربعین اتفاق می‎افتد. مردم وقتی از خانه‌هایشان به سمت حرم ابی‌عبدالله(ع) راه می‎افتند و نقطه تمرکزشان و هدف نهایی‌شان را حرم ابی‌‌عبدالله قرار می‌دهند، تمام حواس و فکر و توجه‌شان را به ابی‌عبدالله(ع) می‌سپارند. در مسیر خادمان اربعین اهداف و شعارهای ابی‌عبدالله را یادآوری می‌کنند و وقتی «لبیک یا حسین(ع)» گفته می‌شود، کم‌کم اتصال بین آزادمردان دنیا با ابی‌عبدالله ایجاد می‎شود. این یعنی همان چیزی که ابی‌‌عبدالله در روز عاشورا فرمودند: اگر دین ندارید، ‌آزادمرد باشید. امروز این آزادمردان در حال بازگشت به سمت امام حسین(ع) هستند و اربعین حسینی اصلا تعطیل‌بردار نیست.
با توجه به وجود ویروس کرونا و تشدید شیوع آن در اثر تجمع افراد، امسال شکل دست انجام این فریضه می‌تواند به چه شکل باشد؟
الان در وضعیت روشنی قرار داریم و مشخص است که به احتمال خیلی زیاد در ایام اربعین در عراق حضور نخواهیم داشت. حضور ایرانی‌ها در عراق احتمالا خیلی محدود خواهد بود. من از اینجا می‎توانم به فعالان اربعین بگویم که برای این وضعیت، خودشان را آماده کنند. اعتقاد ما این است که ابی‌عبدالله(ع) معجزه می‌کند و ان‌شاءالله گریه‌های عزاداران ابی‌عبدالله(ع) در شب‌ها و روزهای محرم اثرگذار خواهد و این بیماری رفع خواهد شد. این نگاه امیدوارانه است، ولی احتمال حضور در عراق خیلی ضعیف است. با این احتمال ضعیف باید شکل اجرایی فعالیت‌های اربعینی را تغییر دهیم و به فکر برگزاری اربعین در داخل کشور باشیم. در داخل کشور هم باید وضعیت استان و شهرهای سفید را بررسی کنیم. بدانیم شرایط، یک شرایط شناور و تغییرکننده‎ای است. در داخل کشور اگر شرایط بهتر شد، می‎توان حرکت به سمت مرزها را پیشنهاد داد. طبیعتا موکب‌ها هم می‎توانند در مسیر حرکت زائرها به سمت مرز، فعالیت داشته باشند. فضای مناسبی را هم باید برای مردم فراهم کرد تا ازدحام نشود و دستورالعمل‎های بهداشتی و فاصله‌گذاری بهداشتی رعایت شود. کادر بهداشت و درمان را هم می‎توانیم در مرز مهران داشته باشیم. باید تدبیر شود. در این شرایط نیاز به خادمان بیشتری داریم. در مسیر هم اگر عزاداری باشد، باید دستورالعمل‌های اعلامی رعایت شود. درست همان‌طور که این روزها در مراسم عزاداری به شکل مطلوب در حال رعایت است. این برای شرایطی است که در داخل وضعیت بهتر شود و مرز همچنان بسته باشد. در تمامی شهرها مردم در خروجی شهر به سمت کربلا می‎ایستند و این شکوه ویژه هم به مراسم می‌دهد. پیاده‎روی علاوه فواید جسمی، یک رشد معنوی هم برای افراد به همراه دارد. یادآور حرکت آزاده عزیز ما حاج علی‌اکبر آقای ابوترابی هم هست. ایشان در ایام عرفه به سمت مرز خسروی حرکت می‌کردند و آنجا دعای عرفه را می‌خواندند و برمی‌گشتند. خود حرکت، یک حرکت خوبی است. اگر ستاد ملی کرونا در این طرح هم مشکل داشت، مردم می‌توانند در خود شهرها حرکت کنند و از منزلشان به سمت یک نقطه متمرکز حرکت کنند. این نقطه متمرکز می‎تواند یک امامزاده باشد. باز تاکید می‎کنم که در همه این روند، باید دستورالعمل‌ها و فاصله اجتماعی رعایت شود. بنده از آقای بهجت(ره) شنیدم که فرمودند: اگر نمی‌توانید بروید به سمت حرم مطهر امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) در داخل حیات چند قدم به سمت حرم بردارید و سلام بدهید. عزیزان موکب‌دار و فعالان اربعین می‌توانند این نقطه تمرکز را در شهر و استان خودشان برای مردم مشخص کنند و نقطه تجمع مناسبی پیش‌بینی و اعلام شود تا مردم از آنجا به ابی‌عبدالله عرض ارادت کنند و زیارت اربعین بخوانند. طبیعتاً برخی از فعالیت‌های شرایط عادی در این مراسم محدود می‌شود،‌ باید بر روی نسخه بدل آنها فکر کرد. یکی از مداحان گفتند که سال‌ها مردم به هیئت‎ها آمدند و ما امسال هیئت‎ها را بین مردم و کوچه‌ها می‎بریم. این حرکت، بسیار زیباست. ان‎شاءالله در نبود کرونا هم این وضعیت دوام پیدا کند. پس اگر وضعیت شیوع ویروس کرونا از این هم حادتر بود، مردم زنده نگهداشتن اربعین در کوچه‌ها را دریابند. می‌توان از هر جایی که می‎شود شروع کرد؛ از خانه تا سرِ کوچه و هر جایی که امکان است در روز اربعین این حرکت انجام شود.
در این شرایط چه استفاده‎هایی از ظرفیت فضای مجازی می‎توان کرد؟
در سال‎های گذشته اکثر عزیزان و دوستان و عاشقان ابی‌عبدالله(ع) در عراق حضور داشتند و عراق زیرساخت‎های مخابراتی ضعیفی دارد و این عزیزان نمی‎توانستند ارتباطات شبکه‌های اجتماعی‌شان را داشته باشند و اگر می‎توانستند فضای معنوی‌شان تحت تأثیر قرار می‌گرفت. امسال این فرصت فوق‌العاده به همراه زیرساخت ارتباطی مناسب کشورمان فراهم است، می‌توانیم اربعین را در سطح جهانی نشر دهیم. امسال برای عزیزان هنرمند طراح و گرافیک و موشن‌گرافی و کلیپ‌ساز و مستندساز، فرصت فوق‌العاده‌ای فراهم شده است. می‎توان حرکت اربعین را در سطح جهان منتشر کرد. این فعالیت‎ها هم می‎تواند هدفمند و منسجم و سازمان‎دهی شده باشد و هم به صورت فردی انجام شود. فقط باید دقت داشت و مطمئن بود که حرفی که زده می‏شود، حرف درست و برآمده از آیات و روایات باشد. پیشنهاد می‌کنم پیش از انتشار مطالب با اساتید و بزرگان حوزه مشورت شود تا خدای ناکرده مطلب نادرستی منتشر نشود. می‌توان موکب‌های فرهنگی و سرودهایی داشت و شکل‌ها و نمادها و پرچم‎ها به شکل وسیع استفاده کرد. به اعتقاد من در کل، شکل اربعین امسال تغییر زیادی نخواهد کرد، فقط مکانش جابه‌جا خواهد شد و یک مقدار تغییراتی در شکل اجرا خواهیم داشت. صحبت از تعطیلی، بسیار اشتباه و خطرناک است که از دشمن به ذهن و زبان ما القا می‌شود. باید حواسمان باشد که بلندگوی دشمن نشویم و راه را برای سوءاستفاده مخالفان ابی‌عبدالله(ع) هموار نکنیم.