مصیبت‌های وقتی که تلگرام نیست!

سرویس حاشیه نگاری: بعد از جا افتادن اینترنت به عنوان یکی از ملزومات زندگی هر فرد، هر از چندگاه یک یا چند شبکه اجتماعی محبوب شدند اما بعد از چند وقت کاربران آنها را رها کردند و به جای دیگری کوچ کردند.

 حضور در شبکه های اجتماعی و فعالیت در آن طی ده سال اخیر به یکی از فعالیت های کاربران اینترنتی تبدیل شده است. کاربرانی که در سال های اول این دهه از پشت میز و کامپیوترخانگی وارد این شبکه ها شدند. بعد لپ تاپ آمد و بعد از آن از طریق تلفن های هوشمند و اینترنت بی سیم و اپلیکیشن های مختلف پا به دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی گذاشتند. بررسی شبکه های اجتماعی در ایران نشان داده هر کدام از این شبکه ها یک عمر مفید در کشور داشته اند و بعد از گذر از آن، کاربران تشخیص داده اند که از آن به جای دیگری کوچ کنند و خانه دیگری برای فعالیت های مجازی خود بنا کنند.

شبکه هایی که در حوادث و اتفاقات کشور موثر بوده اند و به همین دلیل برخی به ناچار فیلتر شده اند. بعد از حوادث و اغتشاشات به وجود آمده در کشور، شبکه اجتماعی تلگرام بالاخره و بعد از حرف و حدیث های فراوان فیلتر شد تا حیات تلگرام در ایران مورد بحث قرار گیرد. این موضوع بهانه ای شد تا به تاریخچه شبکه های اجتماعی در ایران برویم و ببینیم ایرانی در دهه اخیر به کدامیک از شبکه های اجتماعی روی خوش نشان داده اند و این موضوع که این بحران به وجود آمده در شبکه های اجتماعی فرصت یا تهدید است؟

اورکات را می توان اولین شبکه اجتماعی که میان ایرانیان محبوب شد دانست.اعضا در اورکات می توانستند از طریق دوستان خود دوستان جدیدی پیدا کنند. مالک اورکات گوگل بود و در 22 ژانویه کارش را آغاز کرد. اما اورکات در سال 2005 یک رقیب به اسم یاهو 360 پیدا کرد که گوی رقابت را از او دزدید.

جدی ترین رقیب اورکات یاهو 360 بود که بسیار محبوب تر از اورکات شد. این شبکه اجتماعی متعلق به شرکت یاهو بود و تمام کسانی که حساب کاربری یاهو داشتند می توانستند از این سرویس استفاده کنند. این شبکه اجتماعی سال 2005 راه اندازی اندازی شد و حسابی جوانان محبوب شد. اما با پیدا شدن سروکله فیس بوک روز به روز کمرنگ و در نهایت منسوخ شد. شرکت یاهو نیز طرح تعطیلی این سرویس را از ابتدای 2008 کلید زد و در نهایت یک سال بعد یاهو 360 به طور کامل تعطیل شد.

بعد از جا افتادن وبلاگ میان ایرانیان یک وبگاه ایرانی به نام کلوب به میانه میدان آمد تا ایرانیان را به هم پیوند دهد.سایت کلوب در دی ماه سال 1383 راه اندازی شد . ایرانیان زیادی عضو این گروه شدند و در پایان بیش از 2.5 ملیون کاربر برای خودش دست و پا کرده بود . کلوب به علت ایرانی بودن و فیلتر نشدن میان ایرانی ها خیلی باب بود و تا مدت زیادی خانه مجازی کاربران اینترنت در ایران شناخته می شد. در نهایت این شبکه اجتماعی بعد از 12  سال به کار خود پایان داد.

بی شک فیسبوک محبوب ترین و قدرتمندترین شبکه اجتماعی تولید شده است. شبکه اجتماعی که همه چیز داشت و با این حال در نسخه ها و آپدیت های مختلف بازهم شگفتی های جدیدی برای مخاطبانش رو می کرد. خالق فیس بوک این شبکه در در ابتدا در سال 2004 در دانشگاه هاروارد به وجود آورد تا دانشجویان در آن نام نویسی کنند . اعتیاد به این شبکه اجتماعی ابتدا با فیس بوک بر سر زبان ها افتاد و آنقدر محبوب شد که تمام گروه های سنی مشتاق آن شدند. این شبکه اجتماعی نیز در ایران در سال 88 به دلیل شبکه سازی آشوب گران و استفاده نادرست از این شبکه در آن سال باعث فیلتر شدن شد. و به شدت باعث افت مخاطبان خود در ایران شد و این افت با اوج گرفتن اینستاگرام نیز همراه شد و باعث کوچ کاربران از فیس بوک به این شبکه اجتماعی شد

بعد از ورود اسمارت فون و جا افتادن سیستم عامل های اندرویدی و ای او اس در تلفن های همراه شبکه اجتماعی اینستاگرام وارد تلفن همراه شد. نخستین نسخه این شبکه اجتماعی محبوب در اکتبر 2010 مصادف با مهر 89 ارائه شد. اینستاگرام به دلیل جذابیت های بصری به سرعت محبوب شد و توانست در عرض 4 سال 300 ملیون کاربر داشته باشد. اینستاگرام همچنان میان ایرانیان محبوب است و هرروزه افراد بیشتری در این شبکه حساب کاربری باز می کنند.شبکه اجتماعی  مهمی که باعث به وجود آمدن مشاغلی هم شد و عده زیادی هم توانستند از این طریق کسب درامد بسیار خوبی داشته باشند. به جرات می توان گفت ایرانی ها حاشیه ساز ترین کاربران این شبکه اجتماعی هستند و ردپایشان را می توان در همه صفحات اینستاگرامی مشاهده کرد.

اواخر سال 93 پیام رسانی در تلفن های همراه سروکله اش پیدا شد که دنیای ارتباطات را برای کاربران ایرانی خود زیر و رو کرد. نرم افزاری که حتی دنیای خبر و رسانه را نیز تحت تاثیر خود قرار داد و کانال های خبری مستقلی را به وجود آورد. ابتدا دنیای تلگرام محدود به پیام رسانی و ایجاد گروه  بود . اما مزیتی که این شبکه را از نمونه های مشابهش متمایز می کرد سرعت و توان ارسال فایل های پرحجم بود. بعد از آن تلگرام در به روز رسانی های بعد ایجاد کانال را به قابلیت های خود اضافه کرد که مثل انقلابی بزرگ در شبکه های اجتماعی بود.

تمامی مطالب با ایجاد کانال خبری در تلگرام فعال شدند و مخاطبان نیز ترجیح دادند اخبار را از طریق همین کانال ها دنبال کنند چون تلگرام توانسته بود دسترسی را بسیار راحت تر کند رفته رفته برخی از این کانال ها توانستند برای خود شغل های خانگی ایجاد کنند و از این طریق کسب درآمد کنند با وجود شبکه های اجتماعی رنگارنگ، صندوق پستی های الکترونیکی هیچگاه مورد تهدید قرار نگرفته بود. اما تلگرام با نسخه تحت وب و تحت ویندوز خود ایمیل ها را نیز تحت تاثیر قرار داد فیلتر شدن این شبکه اجتماعی به دلیل عدم امنیت آن و نبود سرور های آن در ایران و باگ های بسیاری که این شبکه اجتماعی دارد در جلسات مسئولان کشور بارها مطرح شد اما هربار با نفوذ برخی توانست از زیر تیغ فیلترینگ جان سالم به در ببرد. اما در نهایت در دی ماه 96 با به وجود آمدن آشوب های خیابانی و تحریک مردم از طریق کانال های معاند و ضد انقلاب موجود در این شبکه اجتماعی در این پیام رسان در نهایت این شبکه اجتماعی نیز فیلتر شد.

این فیلترینگ فرصت ها و تهدید هایی دارد که در ادامه می خواهیم آن‌ها را بررسی کنیم.

تهدید هایی که تا به امروز نیز وجود داشته اند نبود سرور های ایمن و قابل دسترس و باگ های در شبکه های اجتماعی غیر بومی در ایران بوده  که باعث شده تا دغدغه همیشگی مسئولان و مردم باشد. این شبکه بستری نا امن برای کاربران ایرانی بود که نه تنها سرورهای آن در ایران نیست بلکه مسئولان ایرانی نیز هیچگونه دسترسی به محتوای نا مطلوب آن ندارند.

این مسئله باعث آن شده است که حجم وسیعی از اطلاعات ایرانیان در اختیار صاحبان این شبکه اجتماعی قرار بگیرد و با توجه به عدم کنترل مسئولین و وجود کانال های هنجار شکن اخلاقی و اجتماعی و نیز وجود کانال های تروریستی و معاند با ایران و اسلام فعالیت های گسترده ای علیه ملت ایران در آن رخ داده است. نمونه آن هم همین آشوب های اخیر است که وقتی مردم ایران برای مطالبات بحق خود تجمعات اعتراضی راه انداختند، عده ای در خارج و داخل کشور از طریق همین کانالهای تروریستی که از جاهای مشخص در خارج هدایت می شوند این اعتراضات را از مسیر اصلی خود خارج کردند و با خط دهی های غلط و اطلاعات ندارد باعث ایجاد آشوب های زیادی در کشور شدند که این آشوب ها کشته شدن شماری از هموطنانمان را نیز به دنبال داشت.

بهر حال چند روزی است که تلگرام فیلتر شده و این فیلترینگ باعث مهاجرت کاربران ایرانی تلگرام به سمت شبکه های اجتماعی ایرانی شده است. این موضوع فرصت بسیاری خوبی برای جمهوری اسلامی محسوب می شود که اگر بتواند از آن بخوبی استفاده کند دیگر نیازی به رفع فیلتر تلگرام وجود ندارد.

اما آنچه مسلم است شبکه های اجتماعی ایرانی به چند دلیل دارای مشکلات فراوانی هستند، از جمله این مشکلات سرعت پایین و قطع و وصل شدن مکرر آن است، مشکل دوم نداشتن قابلیت ها و ویژگی های متعددی است که در تلگرام وجود دارد، سومین مشکل فضای امنیتی است که توسط رسانه های معاند در مورد این شبکه ها ایجاد شده که مسئولین باید این مشکلات را هرچه سریعتر و بخوبی برطرف کنند.

اگر این چنین شود اولا اطلاعات مردم ایران دست دیگر کشورهای نخواهد افتاد، ثانیا کانالهای معاند توان فعالیت دراین شبکه را نخواهند داشت و در صورت بروز هرگونه مشکلی از جنس مشکلات روزهای اخیر نیازی به درخواست از صاحبان خارجی تلگرام و دیگر شبکه های اجتماعی نیست.

همانطور که گفته شد این فیلترینگ میتواند فرصتی برای جذب کاربران ایرانی فضای مجازی به شبکه های اجتماعی داخلی باشد بشرط آنکه مسئولین ذیربط هر چه سریعتر این مشکلات را برطرف کنند.