بسته فرهنگی ویژه بزرگداشت «فاجعه منا» منتشر شد+ معرفی کتاب، ویدیو و آثار گرافیکی

حلقه وصل: فاجعه منا مرگبارترین رویداد تاریخ حج است. کمیته تحقیق دولت سعودی اما پس از بررسی علل و عوامل واقعه، دلیل آن را قضا و قدر عنوان کرد! این واقعه روز ۲ مهر ۱۳۹۴ (۱۰ ذیحجه ۱۴۳۶ قمری) هم‌زمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات در منطقه منا واقع در شهر مکه، رخ داد و منجر به کشته و مجروح شدن هزاران زائر شد. مقامات رسمی عربستان ۲ روز پس از وقوع حادثه تعداد جانباختگان را ۷۶۹ نفر اعلام کردند. حال آنکه با توجه به مشاهدات میدانی صورت گرفته، منابع غیر رسمی اعلام کردند که جمعیتی در حدود ۸۰۰۰ نفر در این واقعه جان باختند، البته آمار دقیق تلفات این حادثه هیچگاه رسما اعلام نشد. بر اساس مجموع آمار استخراج‌شده از تجمیع گزارش‌های جداگانه کشورها، تعداد فعلی جانباختگان ۲۴۳۱ نفر است. تعداد شهدای ایرانی این واقعه ۴۶۴ نفر اعلام شد که بیشترین تعداد شهدای شناسایی شده را به خود اختصاص داد.
در پی این رویداد، در ایران از سوی رهبر معظم انقلاب 3 روز عزای عمومی اعلام شد. این حادثه منجر به تیرگی هرچه بیشتر روابط میان ایران و عربستان شد که قبلا نیز حسنه نبود؛ یکی از دلایل اساسی آن، نا آرامی‌های خاورمیانه و دخالت عربستان در آن‌ها مانند جنگ داخلی سوریه و جنگ داخلی یمن بود. ایران با ۴۶۴ شهید، بیشترین جانباختگان شناسایی‌شده را داشت. این واقعه در پی مذاکرات سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران با مسئولان عربستان، به دلیل «استمرار کارشکنی‌های دولت سعودی» منجر به لغو شدن سفر حج برای ایرانیان در سال بعد (۱۳۹۵) شد.
مسدود شدن«خیابان ۲۰۴» و ازدحام زائران نزدیک تقاطع آن با «خیابان ۲۲۳» عامل فیزیکی این رخداد بود. ولی دلائل متعددی برای آن ذکر شده است، ابتدا روزنامه الدیار، حرکت کاروان محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد سعودی، پسر شاه و وزیر دفاع سعودی در مرکز منا را علت تغییر حرکت زائران و ازدحام و در نتیجه رخداد این واقعه عنوان کرده است؛ که از سوی مقامات سعودی به سرعت رد شد.
مقامات عربستان، اعلام کردند که ازدحام و تبعیت‌نکردن زائران بخصوص ایرانی‌ها! از دستورالعمل‌ها علت اصلی حادثه بوده‌است، «فارس نیوز» اما خبر داد؛ بسته‌شدن یک مسیر و هدایت زائران به مسیری که درِ آن بسته بود، نشان می‌دهد علت اصلی حادثه، تصمیم غلط برگزارکنندگان مراسم بوده‌است.
به گفته یک شاهد عینیِ ایرانی، حادثه در خیابانی که عمدتاً ایرانی‌ها، افریقایی‌ها، هندی‌ها و پاکستانی‌ها به سمت جمرات حرکت می‌کردند اتفاق افتاد و کاملاً وضعیت غیرعادی محسوس بود به این ترتیب کمبود اکسیژن کافی بواسطه ازدحام فوق العاده جمعیت، گرمای طاقت فرسا، نبودن آب آشامیدنی و بسته‌بودن راه‌های خروجی خیابان به‌ سمت جمرات شرایط وخیمی را ایجاد کرد که موجبات مرگ حجاج را فراهم کرد.
وال‌استریت ژورنال، طی گزارشی از به‌هم‌ریختگی وزارت حج عربستان به‌عنوان مسئول اصلی برگزاری مراسم حج و استعفای دست‌کم پنج تن از مقامات ارشد وزارت حج، درست چند ماه قبل از برگزاری حج آن سال به‌علت اختلافات داخلی با معاون وزیر جدید خبر داد. به نوشته این روزنامه، این مقامات، که ده‌ها سال تجربه داشته‌اند، اعضای واحدی موسوم به واحد اعزام بوده‌اند، که وظیفه‌اش سازماندهی حرکت زوار از منا به جمرات است.
کمیتة تحقیقی که دولت سعودی برای تحقیق از علل حادثه تشکیل داد در نهایت با این نتیجه که حادثه نتیجه قضا و قدر بوده است به کار خود پایان داد. به گفته سید حسین موسویان این حادثه به خصوص با توجه به مرگ چندی از دیپلمات‌های ایرانی مشکوک بود. غضنفر رکن آبادی (سفیر سابق ایران در بیروت)، محمدصادق اخوان (معاون مرکز شورای حل اختلاف قوه قضائیه)، محمدرحیم آقایی‌پور (سفیر سابق ایران در اسلوونی)، احمد فهیما (معاون اداره تشریفات وزارت خارجه)، حسن حسینی مقدم (سرکنسول ایران در مرو) و مرجان نازقلیچ (فرماندار بندرترکمن) مسئولان ایرانی بودند که در این فاجعه به شهادت رسیدند. همچنین آیت الله مویدی قمی و چند تن از قاریان کلام الله مجید از جمله محسن حاجی حسنی و حسن دانش نیز از شهدای این واقعه بود.
در سال های قبل وقایع دیگری نیز در منا رخ داده بود؛ واقعه سال ۱۹۹۰ دیگر حادثه حج با بیش از هزار کشته بود که در آن ۱۴۲۶ زائر جان باختند. آن رویداد هم در مسیر رمی جمرات اتفاق افتاده بود. رمی جمرات چندین بار دیگر نیز چندصد کشته به‌جا گذاشته‌است؛ از جمله، در سال ۲۰۰۶ میلادی، بیش از ۳۶۰ نفر از حجاج بر اثر ازدحام جمعیت هنگام اجرای مراسم رمی جمرات کشته شدند که نشان از مدیریت قضا و قدری دولت سعودی در برگزاری حج دارد.
رهبر معظم انقلاب در پیامی در آستانه فرارسیدن موسم حج سال بعد، در ۱۵ شهریور ۱۳۹۵ با مقصر خواندن حکام سعودی در این فاجعه، از ممانعت مسئولان سعودی در تشکیل هیات حقیقت‌یاب بین‌الملل اسلامی برای آشکار شدن زوایای پنهان این فاجعه انتقاد کردند. ایشان همچنین در سخنرانی ۱۷ شهریور در میان خانواده‌های قربانیان منا، دولت سعوی را یک دولت خبیث ملعون معرفی کردند و خواستار آن شدند که کمیته‌ای حقیقت یاب تشکیل شده از هیئت بین‌المللی حادثه منا را بررسی کنند.
سی و یکمین بسته فرهنگی «حلقه وصل» به معرفی آثار مکتوب و تصویری مرتبط با «فاجعه منا» پرداخته است.

کتاب‌ها

مستند و آثار نمایشی

ویدیو و نماهنگ

نماهنگ دیدار رهبر انقلاب با خانواده‌های شهدای منا

نماهنگ «مهاجر الی الله»؛ در مورد شهدای منا

نماهنگ «سخت و خشن»؛ درمورد فاجعه منا

نماهنگ «قربانی منا»؛ همراه با بیانات مقام معظم رهبری

مستند تلویزیونی «بن بست 204»؛ احمد کاوه

مستند تلویزیونی «سد شیطان» داریوش دلیری و مجتبی صد خسروی

پوستر و آثار گرافیکی