تهران: مسجدی جذاب و فعال و نه پرخرج/ خادم به مکبرین نوجوان هدیه می‌دهد

به  گزارش حلقه وصل، ساعت 12 ظهر است و تقریبا چیزی تا اذان ظهر نمانده است. بوی اسپند فضای مسجد را پر کرده است. ورودی مسجد را حیاط کوچک و مربعی شکل احاطه کرده است و از داخل همان حیاط است که در طبقه اول این مسجد نه چندان بزرگ به شبستان برادران می رسیم. درست به فاصله یک متر آن طرف حصاری قرار گرفته است که پشت این حصار راه پله های بخش خواهران قرار دارد.

پله ها را یکی پس از دیگری بالا می روم و وارد بخش خواهران می شوم. کف مسجد پوشیده از فرش های قرمز و نو است. به نظر این فرش ها را تازه خریده اند. تمام معماری و فضای این مسجد تازه ساز است. البته بهتر است بگوییم بازسازی اساسی چرا که تا قبل از این بازسازی اصلا شاخصه ای از معماری یک مسجد در این بنا دیده نمی شد. با این حال امروز این مسجد ساخته شده است و فضای گرمی میان مامومین آن وجود دارد.

با طنین انداز شدن اذان ظهر دسته دسته مردم به مسجد می آیند. یکی از تفاوت های این مسجد هم همین موضوع است که مردم در هر سه نوبت به مسجد می آیند و این گونه نیست که مثل برخی مساجد نوبت اقامه نماز مغرب و عشا جمعیت در مسجد موج بزند و در وقت های دیگر مسجد خالی باشد. این مسجد با وجود اینکه دور تا دور آن را مغازه ها و کسبه صنوف مختلف گرفته اند همواره مملو از جمعیت است. هم بخش زنانه و هم بخش مردانه مملو از جمعیت نمازگزاری است که در مسجد حضور دارند.

اینجا بافت یک منطقه سنتی است، خوب که به صف نمازگزاران نگاه می کنم مادرانی را می بینم که بچه های خردسال شان را همراه خود به مسجد آورده اند. بعد از نماز سر بحث را با یکی از آنها باز می کنم. می گوید آمدن به مسجد جزو برنامه روزانه اش است و در هر شرایطی که باشد و هرچه قدر هم کار داشته باشد با وجود بچه کوچک به مسجد می آید چون دوست دارد نمازش را به جماعت بخواند. اکثر بانوانی هم که در این مسجد حضور دارند یکدیگر را می شناسند. شاید فقط چند نفری باشند که گذری و در حال عبور به این مسجد آمده باشند و جزو مامومین ثابت نباشند.

حجت الاسلام فقیه، امام جماعت این مسجد است. او خود از دوران نوجوانی در این مسجد حضور داشته است و همه اهل محل و اهالی مسجد او را می شناسند. شاید یکی از عللی که بچه ها در این مسجد حضور جدی دارند همین باشد که والدین شان امام جماعت این مسجد را به خوبی می شناسند از همان زمان که خود هم جزو مامومین بود و به این مسجد رفت و آمد می کرد تا به امروز که در کسوت امام جماعت در این مسجد حضور دارد.

وی که علاوه بر فعالیت در مسجد در دانشگاه هنر نیز تدریس دارد بر لزوم برنامه ریزی محتوایی مساجد در راستای معرفی ابعاد مختلف زندگی ائمه اطهار (ع) تاکید کرد و گفت: البته این امر مهم فقط وظیفه مساجد نیست. فکر می کنم همه ائمه(ع) مهجور هستند اما چند امام به علت ویژگی ها و شرایط تاریخی که داشتند بین مردم از شهرت بیشتری برخوردار بودند. اما با این وجود ائمه(ع) مهجور هستند.

وی معتقد است این موضوع باید در ساختار نظام آموزشی و فرهنگی مان حل شود. هرچند که مساجد در این میان نقش مهمی را ایفا می کنند اما فعالیت های مسجدی نیازمند حمایت است. ضمن اینکه مسجد حتی اگر فعالیت های منسجم و خوبی هم داشته باشد باز هم می تواند تنها روی بخشی از اقشار اثرگذار باشد. نوع مساجد ما اکنون مساجد جوان و پویا نیستند.

برخی مساجد استانداردهای لازم را ندارند

وی درباره علت حضور کمرنگ برخی جوانان در مساجد گفت:‌ استانداردهایی که باعث حضور یک جوان در مسجد می شود را در مساجدمان شاهد نیستیم در حالی که اگر جوان در مسجد نباشد حتی اگر مسجد فعال باشد هرگز فعالیت هایش منجر به جریان سازی نمی شود. اگر بخواهیم جریان سازی کنیم باید به ساختار مدیریتی مساجد توجه کنیم.

حجت الاسلام فقیه افزود: صرفا به برگزاری مراسم در اعیاد، ولادت ها و ایام شهادت ائمه(ع) اکتفا نمی کنیم، معمولا فرم کاری ما به گونه ای است که سعی می کنیم در این مناسبت ها جشنواره یا مسابقاتی را برای جوانان حاضر در مسجد تدارک ببینیم.  من دوست دارم نوجوان و جوان از مسجد خاطره خوش داشته باشند.

امام جماعت در مسجد چادر بزند

وی به عواملی که در نزدیک شدن مساجد به شاخصه های مسجد طراز اسلامی کمک می کند،‌ اشاره  و اذعان کرد: از نظر من شخص امام جماعت و حضور مستمر او در مسجد اثر مهمی دارد. تعبیر من این است که امام جماعت باید در مسجد چادر بزند. فکر می کنم مدیریت نظام اگر بناست در حوزه مسجد و ائمه جماعات اقدامی داشته باشد باید حضور امام جماعت در مسجد را تمام وقت و به عنوان یک شغل در نظر بگیرد تا امام جماعت به لحاظ معیشتی با مشکل مواجه نباشد.

امام جماعت مسجد امام حسن عسکری(ع) گفت: مسئله دیگر به مهارت های امام جماعت بر می گردد. ائمه جماعاتی را می شناسم که با وجود آنکه مسن هستند اما مهارت های ارتباطی بسیار بالایی را با جوانان دارند. برای مثال آیت الله تحریری از علمای بزرگ تهران بودند که برای آنکه خادم مسجد بچه ها را دعوا نکند تا دیروقت در مسجد می نشستند. بنابراین معتقدم بخش اعظم مسئله به امام جماعت بر می گردد که تا چه اندازه بتواند جوان را به مسجد جذب کند.

وی درباره لزوم توجه به جذابیت در مساجد در کنار سادگی گفت: ظاهر مسجد اهمیت دارد. معماری مساجد کنونی تطابق چندانی با معماری اسلامی ندارد. حتی اگر یک مسجد ساده باشد باید به گونه ای طراحی شود که این سادگی جذابیت به همراه داشته باشد.

مسجد زیبا باشد نه پرخرج

حجت الاسلام فقیه به ذکر تجربه خود در این باره پرداخت و اظهار کرد: به خاطر دارم در بدو ورودم به عنوان امام جماعت به مسجد امام حسن عسکری(ع) یک نوجوان باعث شد که تغییرات عمده ای را در مسجد ایجاد کنم. وضعیت معماری مسجد اصلا جالب نبود. این نوجوان در پاسخ به سوال من که چرا به همراه خانواده ات به مسجد نمی آیی گفت: چون خجالت می کشم مادرم به این مسجد با این وضعیت ساختمانی بیاید. آن نوجوان حق داشت چراکه نمای بیرونی ساختمان مسجد بسیار فرسوده و البته تخریب شده بود. اصلا ظاهر چندسال قبل مسجد را با ظاهر فعلی آن نمی توانیم مقایسه کنیم. به هرحال با کمک خیرین توانستیم این مسجد را بسازیم. قبل از ساخت مسجد اصلا نمای بیرونی شباهتی با مسجد نداشت. ما از ساختمان مسجد دو مناره ساختیم و نورپردازی را در نمای مسجد قرار دادیم. همچنین برای آراستگی و زیبایی مسجد مبلغی را به طراح اختصاص دادیم. معتقدم مسجد باید زیبا باشد نه اینکه پرخرج باشد.

وی ادامه داد:‌ برخی از مساجد امروز آن قدر به لحاظ معماری با مشکل مواجه اند و غیر اصولی ساخته می شوند که حتی قبله در آن ها انحراف دارد. اما مسجد ما اینگونه نیست و نمازگزار با ورود به مسجد کاملا به سمت قبله می چرخد.

وی درباره نحوه ارتباطش با جوانان گفت: به نوجوانی که به مسجد می آیند شخصیت و اجازه اظهار وجود می دهیم. من حتی برای راحتی بچه ها به خادم مسجد پول بیشتری می دهم تا با بچه ها مهربان تر باشد. اما به اندازه ای این رویکرد مورد توجه همه اهل مسجد قرار گرفت که چندی قبل متوجه شدم خادم مسجد به یکی از بچه های مسجد که قبلا اینجا مکبر بود یک پیراهن هدیه داده است.

وی با ابراز خرسندی از اینکه در مسجد امام حسن عسکری(ع) حضور بچه ها در مسجد با برخورد مناسبی از سوی مامومین و متولیان مسجد مواجه می شود، گفت: حتی افراد مسنی که در مسجد هستند نیز از این مسئله استقبال می کنند چون کودک و نوجوانی که به مسجد می آید حضوری توام با ادب را در مسجد یاد می گیرد. ما برای بچه ها یک شبانه روز بیتوته در مسجد را داریم، بچه ها حضور در مسجد را حتی بیشتر از اردوها دوست دارند. همچنین در مسجدمان برای جذب نوجوانان و جوانان به مطالعه بها داده ایم، گاهی حتی نذر فرهنگی می شود که مبلغی پول را به مسجد می دهند تا برای بچه ها کتاب تهیه شود. کسی نیست که در این مسجد باشد و کتاب در دست اش نباشد.

حجت الاسلام فقیه با تاکید بر اینکه مساجد با جوانگرا باشند،‌اذعان کرد:‌ در بسیاری از مساجد جاذبه ایجاد نکرده ایم. باید برای افراد جاذبه ایجاد شود نه اینکه هر زمان به مسجد بیاید بداند که با او برخورد نامناسب می شود. باید به کسانی که به مسجد می آیند اجازه سوال کردن بدهیم. نباید بترسند که اگر به یک آسیب موجود در مسجد اعتراض کردند از فردا به آنها لقب غیرمسجدی داده می شود. باید فضای صمیمانه ای  در مسجد شکل گیرد. باید برای کودکان حاضر در مسجد شخصیت قایل شد. چند روز قبل پدر بچه ای سه ساله که همواره با فرزندش به مسجد می آمد به من گفت فرزندش به شدت گریه می کرد و علت اش آن بود که نتوانسته بود با من خداحافظی کند. پس امام جماعت باید مثل یک پدر دلسوز در مسجد باشد و خود را خادم مردم فرض کند.

وی با اشاره به حضور تمام وقتش در مسجد گفت: پیش از این بیشتر وقت من به تدریس می گذشت و همواره در پاسخ به این سوال که آیا می توانم به عنوان امام جماعت در مسجد حضور داشته باشم یا خیر پاسخ ام منفی بود چون وقت نداشتم. اما تحت تاثیر صحبت یکی از اساتید قرار گرفتم که گفت: پیامبر (ص) مسجد را دانشگاه و حوزه و مرکز فعالیت های خود قرار داد. این بود که پذیرفتم و به این مسجد آمدم. امروز بسیاری از شاگردان من هم به مسجد می آیند.

وی افزود:‌ یکی از افتخارات این مسجد شهید احمد اعطایی است. وی از بچه های فعال این مسجد بود که به این مقام رفیع رسید و ذیل تربیت مسجدی وارد این مسیر شد.

وی حمایت از امام جماعت را در فعال کردن مساجد موثر دانست و خاطر نشان کرد: امام جماعت مسجد باید شغل امام جماعت باشد و معیشت امام جماعت جز مسجد نباشد. اگر برخی مساجد در نوبت ظهر امام جماعت ندارند علت آن است که امام جماعت در یک اداره یا نهاد دیگر حضور می یابد اما از نظر معیشتی تامین می شود پس باید برای احیای این مسئله از امام جماعت حمایت کنیم. همچنین ضروری است قوانین مساجد اصلاح شود. البته اخیرا اقدامات سازنده ای صورت گرفته است. از نظر من قوانین باید به گونه ای اصلاح شوند که به سمت جایگاه واقعی مسجد برویم.